Ulica Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Tarnowskich Górach

Ulice i place

Ulica Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Tarnowskich Górach to ważny punkt komunikacyjny w tym regionie, będąca jedną z kluczowych arterii miasta. Łączy ona centrum z osiedlem – centrum miasta przenika w kierunku Stare Tarnowice, co sprawia, że jest istotnym elementem infrastrukturalnym, łączącym różne jego części.

Ta ulica jest także fragmentem drogi powiatowej klasy G nr 3275S, co podkreśla jej znaczenie w sieci drogowej powiatu tarnogórskiego, umożliwiając płynny dostęp do różnych usług i obiektów znajdujących się w okolicy. Dzięki temu ulica ta odgrywa kluczową rolę w codziennym życiu mieszkańców oraz w turystyce lokalnej.

Przebieg

Ulica Kardynała Stefana Wyszyńskiego zaczyna swój bieg w centrum miasta, w rejonie ronda NSZZ „Solidarność”, które zostało oddane do użytku w 2010 roku. Od tego momentu, przez około 1100 metrów, prowadzi wzdłuż Parku Miejskiego, znajdując się po jego północnej stronie.

Następnie ulica ta przekracza obwodnicę Tarnowskich Gór, będącą fragmentem drogi krajowej nr 11, która jednocześnie wyznacza granicę pomiędzy dwoma dzielnicami: Śródmieściem-Centrum oraz Starymi Tarnowicami. Po przejściu tego punktu, ul. Wyszyńskiego prowadzi przez tereny historycznej Kolonii Wolności i ominie charakterystyczne Osiedle „Przyjaźń”, z którym jest szeroko kojarzona.

Swoją trasę kończy ona na skrzyżowaniu z ulicą Mieczysława Niedziałkowskiego, w bezpośrednim sąsiedztwie nowego kościoła św. Marcina, co stanowi jedno z jej ostatnich istotnych punktów.

Nazwa

Od samego początku istnienia Tarnowskich Gór, trakt prowadzący do wsi Stare Tarnowice był określany jako „droga starotarnowicka” lub „szosa starotarnowicka”. Z czasem, w drugiej połowie XIX wieku, otrzymał on oficjalną nazwę Alttarnowitzer Chaussee (alternatywnie Alt-Tarnowitzer-Chaussee), co miało miejsce, kiedy wszystkie ulice w mieście zyskały swoje formalne nazwy.

Po przyłączeniu Tarnowskich Gór do II Rzeczypospolitej 25 maja 1925 roku, w ramach działań mających na celu zastąpienie niemieckich nazw ulic polskimi, trakt ten został nazwany ulicą Starotarnowicką. Nazwa ta była używana do 1936 roku, kiedy to, dla uczczenia Michała Grażyńskiego – aktywnego działacza niepodległościowego oraz wojewody śląskiego związany z sanacją, przemianowano ją na ulicę Michała Grażyńskiego.

W trakcie II wojny światowej, nazwa ulicy została zmieniona na Peiskretschamerstraße, co odnosiło się do miasta Pyskowice, w kierunku którego też prowadziła ta ulica. Po zakończeniu wojny, na krótko przywrócono jej wcześniejszą nazwę, jednak wkrótce zmieniono ją na ulicę 22 Lipca, aby uczcić Manifest PKWN ogłoszony w 1944 roku.

W 1990 roku, w ramach dekodifikacji nazw ulic w Tarnowskich Górach, Rada Miejska nadała ulicy nazwę, która obowiązuje do dnia dzisiejszego – ulica Kardynała Stefana Wyszyńskiego. To ważne dla mieszkańców miasto upamiętnienie postaci wielkiego duchownego ma swoje korzenie w bogatej historii tego obszaru.

Historia

Historia ulicy Wyszyńskiego w Tarnowskich Górach sięga XVI wieku, kiedy to na obszarze obecnego miasta zarysowała się trasa łącząca Tarnowskie Góry z sąsiednią Tarnowicą. Już w 1736 roku na mapie księstwa opolskiego, stworzonej przez Iohannesa Wolfganga Wielanda, uwieczniono tę drogę, która przekształciła się w dzisiejszą ulicę Wyszyńskiego.

W początkach istnienia Tarnowskich Gór, miasto otoczone było trzema bramami, z których jedna, znana jako Brama Gliwicka, znajdowała się na styku współczesnych ulic Gliwickiej oraz Wyszyńskiego. To właśnie ta brama, funkcjonująca do 1832 roku, stanowiła symbol granicy miasta, a po jej rozebraniu pozostała tylko rogatka do poboru myta.

Od 1801 roku, przy trasie zaczęły powstawać domy dla górników wydobywających srebro w kopalni kruszców, znanej jako Fryderyk, zlokalizowanej w pobliskich Bobrownikach. W tej okolicy zorganizowano także Kolonię Wolności, która powstała na terenach dóbr Johanna Gottlieba von Büttnera, właściciela Starych Tarnowic.

W roku 1806 zapoczątkowano budowę szosy, która miała połączyć Tarnowskie Góry ze Starymi Tarnowicami, a także Pyskowicami. Trasa, która pierwotnie była gruntowa, z czasem została utwardzona, a pod koniec XIX wieku wybrukowana, co zmieniło jej charakter.

Do początku XX wieku okolice ulicy Wyszyńskiego charakteryzowały się intensywnym wydobyciem rudy żelaza. W najbliższym sąsiedztwie drogi znajdowały się szyby wydobywcze, a sama szosa była zwężana przez tor kolej wąskotorową, prowadzącą do hałdy „Sawina”. Istotnym punktem w tej okolicy był także szyb „Fortuna”, wykopany podczas budowy podziemnego chodnika odwadniającego w 1803 roku. Miał on głębokość 47 metrów, a jego funkcja polegała na odprowadzaniu wody na powierzchnię za pomocą kołowrotu.

Obecnie miejsce po szybie zajmuje skwer, który powstał w latach 30. XX wieku, otoczony niskim ceglanym murkiem. Planowano również stworzenie drugiego skwerku w pobliżu, jednak ostatecznie projekt ten nie został zrealizowany. W 1903 roku, w południowej części starotarnowickiej szosy, powstał park, który założono z inicjatywy burmistrza Richarda Otte oraz proboszcza parafii katolickiej, ks. Franza Kokotta.

W latach 1916 i 1918 w pobliżu parku zbudowano dwa nowe cmentarze, w tym Cmentarz Wojenny z 1918 roku, spoczywający żołnierzy z I i II wojny światowej. Caha jej to Cmentarz św. Józefa z 1916 roku, przy którym zbudowano halę cmentarną nawiązującą do starożytnych świątyń, przekształconą w 1959 roku w kościół św. Józefa Robotnika.

W północnej części szosy do Starych Tarnowic tereny pozostały niezagospodarowane aż do lat 20. XX wieku, gdzie dominowały nieużytki powydobywcze. Ostatecznie, w wyniku decyzji magistratu, obszar ten przeznaczono pod budowę domów dla urzędników. W 1924 roku ukończono pierwsze domy pod numerami 17-19 oraz 21-23. W latach późniejszych powstały kolejne budynki mieszkalne, w tym willa leśniczego Jerzego Reicha, wybudowana według projektu architekta Józefa Pietruchy.

Historia ulicy Wyszyńskiego jest zatem bogata i zróżnicowana, odzwierciedlająca zmiany, jakie zachodziły w Tarnowskich Górach na przestrzeni wieków.

Zabytki

Wśród bogactwa historycznego Tarnowskich Gór, najstarszym zabytkiem ulokowanym w okolicy ulicy Wyszyńskiego jest późnośredniowieczny gródek stożkowaty umiejscowiony niedaleko kościoła w Starych Tarnowicach. Znajduje się on w formie kilkumetrowego kopca, na którego wierzchołku rośnie lipa drobnolistna, która według analiz dendrologicznych liczy sobie około 200 lat. To miejsce pełniło funkcję siedziby dawnych właścicieli wsi Tarnowice.

Podczas wykopalisk realizowanych w latach 80. XX wieku, otaczające kopiec pozostałości wykazały ślady fosy, a także fragmenty drewnianych konstrukcji, kamiennej podmurówki, polepy oraz ceramiki datowanej na XIV wiek. Obiekt ten został wpisany do rejestru zabytków archeologicznych (nr rej. C/1332/85 z dnia 5 czerwca 1985) oraz figuruje w Gminnej Ewidencji Zabytków (GEZ). Co więcej, stanowisko gródek ujęte jest w Archeologicznym Zdjęciu Polski (AZP 94-46/1).

Kolejnym istotnym zabytkiem jest 22-hektarowy Park Miejski, położony po południowej stronie ul. Wyszyńskiego. Park ten, założony w 1903 roku, jest uznawany za jeden z najstarszych w Europie skutecznych przykładów renowacji terenów poprzemysłowych, przekształconych na obszary rekreacyjne. W 2016 roku wprowadzono go do rejestru zabytków (nr rej. A/483/2016 z dnia 23 sierpnia 2016). Rok później, jako jeden z 28 obiektów należących do Kopalni rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach, został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Ochrona konserwatorska, która wynika z wpisu do rejestru zabytków, obejmuje także elementy małej architektury znajdujące się na terenie parku. Wśród nich znajdziemy m.in. drewnianą glorietę, altanę w kształcie grzybka, metalową pergolę ze schodami, drewniany kiosk oraz dwa głazy narzutowe, które wznoszą się przy wejściu do parku od strony ulicy Wyszyńskiego. W zachodniej części parku, pomiędzy cmentarzem komunalnym a cmentarzem parafii św. Józefa, zlokalizowany jest także zarejestrowany w Gminnej Ewidencji Zabytków zespół cmentarza wojennego, który honoruje żołnierzy poległych w trakcie I i II wojny światowej. Zespół ten zawiera dwa pomniki, które upamiętniają ofiary terroru hitlerowskiego.

Dodatkowo, do GEZ należy także modernistyczna zabudowa północnej pierzei ulicy Wyszyńskiego. Obejmuje ona 11 budynków mieszkalnych, w tym 8 willi, które zostały wybudowane lub zaprojektowane w latach 1924-1939, pod numerami: 1, 3, 5, 7, 17-19, 21-23, 25, 27, 29, 41 i 47.

Komunikacja

Na dzień sierpnia 2024 roku, ulica Wyszyńskiego jest istotnym punktem w sieci komunikacyjnej Tarnowskich Gór. Wzdłuż tej arterii kursują autobusy zarządzane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego, które obsługują różnorodne trasy, łącząc pobliskie miejscowości z kluczowymi punktami w mieście.

Oto niektóre z linii, które kursują ulicą Wyszyńskiego:

  • M107 (Pyskowice Plac Wyszyńskiego – Tarnowskie Góry Dworzec),
  • 3 (Osada Jana Pawilon – Stare Tarnowice GCR),
  • 64 (Tarnowskie Góry Dworzec – Stare Tarnowice Pętla),
  • 80 (Tarnowskie Góry Dworzec – Gliwice Centrum Przesiadkowe),
  • 112 (Tarnowskie Góry Dworzec – Gliwice Centrum Przesiadkowe),
  • 134 (Tarnowskie Góry Dworzec – Wieszowa Stacja Paliw),
  • 135 (Bytom Dworzec – Stare Tarnowice GCR),
  • 142 (Tarnowskie Góry Dworzec – Strzybnica Kościelna),
  • 191 (Tarnowskie Góry Dworzec – Boniowice Szkoła),
  • 614 i 615 (Miasteczko Śląskie Osiedle – Rybna Lotników),
  • 671 (Pniowiec Pętla – Tarnowskie Góry Dworzec),
  • 749 (Tarnowskie Góry Plac Zembali – Stare Tarnowice GCR),
  • 780 (Szarlej Kaufland – Stare Tarnowice GCR).

Na tej trasie znajdują się także ważne przystanki, w tym Tarnowskie Góry Wyszyńskiego, Tarnowskie Góry Krótka oraz Stare Tarnowice Pomorska, co znacznie ułatwia dostępność komunikacyjną dla mieszkańców okolicy.

Mieszkalnictwo

Na podstawie statystyk zgromadzonych przez Urząd Stanu Cywilnego, stan na 31 grudnia 2022 roku wskazuje, że wzdłuż ulicy Wyszyńskiego zameldowanych było 625 mieszkańców.

Oceń: Ulica Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Tarnowskich Górach

★★★★★
Średnia ocena:4.71 Liczba ocen:20