Stare Tarnowice

---

Historia

Najwcześniejsza odnotowana wzmianka dotycząca Tarnowic pojawia się w dokumentach z 1251 roku, chociaż jej datacja budzi pewne wątpliwości. Z czasem, w początkach XIV wieku, miejscowość znajdowała się pod zarządem Adama de Tarnowice, który występuje w aktach asystujących jako świadek w dokumentach datowanych między 1310 a 1351 rokiem. Następnie, nadzór nad wsią sprawował Święcisław, osoba powiązana z dworem księcia oleśnickiego Konrada II, który w 1369 roku został mianowany rozjemcą w sporze dotyczącym podziału księstwa bytomskiego. Ostatni znani rycerze z tej okolicy to Sambor, wzmiankowany w 1411 roku, oraz Mikołaj i Teodor Włodkowie, którzy wystąpili w dokumentach z 1415 roku.

W okresie XIV i XV wieku siedzibą rycerską była zapewne impozująca wieża obronna usytuowana na kopcu, której pozostałości można dostrzec w sąsiedztwie kościoła św. Marcina. W tym czasie wieś, podobnie jak wiele innych w dzisiejszych Tarnowskich Górach, należała do parafii w Reptach. Na początku XV wieku wydzielono osobną parafię w Tarnowicach, gdzie wzniesiono kościół pw. św. Marcina (zbudowany około 1400 roku), uznawany za najstarszy istniejący kościół na terenie powiatu tarnogórskiego.

W okresie kształtowania się Tarnowskich Gór, na początku XVI wieku, na obszarach pomiędzy Tarnowicami (odtąd nazywanymi Starymi Tarnowicami), Sowicami oraz Lasowicami, właścicielem osady była rodzina Wrochemowieów. W dokumentach nieraz pojawia się postać Piotra Wrochoma, który prawdopodobnie był fundatorem zamku, zastępującego wcześniejsze siedlisko właścicieli w pobliżu kościoła. W 1683 roku, w czasie marszu na odsiecz Wiednia, król Jan III Sobieski wydał rozkaz powieszenia czterech żołnierzy w Tarnowicach z powodu rabunków, których się dopuścili.

Rok 1801 przyniósł utworzenie kolonii fryderycjańskiej Bergfreiheit dla górników pracujących w pobliskiej kopalni kruszców srebronośnych „Fryderyk”, zlokalizowanej w Bobrownikach. Od 1820 roku Stare Tarnowice były w rękach rodziny hrabiów i książąt Henckel von Donnersmarck, którzy, w 1822 roku, przekształcili swoje dobra tarnowickie (w tym Pniowiec, Opatowice oraz Kolonię Wolności) w fideikomis. W 1891 hrabia Guido Henckel von Donnersmarck połączył tereny Starych Tarnowic z Rept, tworząc jeden fideikomis dla swojego młodszego syna hrabiego Krafta, który mieszkał w neorenesansowym pałacu usytuowanym w parku na granicy dzielnic Repty i Stare Tarnowice.

Po roku 1922 Stara Tarnowice wchodziły w skład II Rzeczypospolitej. W latach 70. i 80. XX wieku, na obszarach pomiędzy Starymi Tarnowicami a Opatowicami, zbudowano osiedle „Przyjaźń”, które stało się największym kompleksem mieszkaniowym Tarnowskich Gór. W okresie międzywojennym w miejscowości miała swoją siedzibę placówka Straży Granicznej I linii „Tarnowice Stare”.

Panowie Starych Tarnowic

• Adam de Tarnowice (wzmianki między 1310 a 1351),
• Święcisław (wzmianka w 1369),
• Sambor (wzmianka w 1411),
• Mikołaj i Teodor Włodkowie herbu Sulima (wzmianka 1415),
• Wrochemowie – od co najmniej 1525 do 1603 r.,
• Ohm-Januszewscy – 1603 – XVIII w.,
• Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck – 1820–1848,
• Guido Henckel von Donnersmarck – 1848–1916,
• Kraft Henckel von Donnersmarck – 1916–1945.

Transport

Komunikacja miejska

Na terenie Starych Tarnowic funkcjonuje publiczny transport zbiorowy, którego zarządzanie powierzono Zarządowi Transportu Metropolitalnego od stycznia 2019 roku. W obszarze dzielnicy znajdują się istotne przystanki autobusowe, które zapewniają mieszkańcom i gościom dostęp do różnorodnych destynacji. Oto główne przystanki: Stare Tarnowice Pomorska, Stare Tarnowice Osiedle Przyjaźń, Stare Tarnowice Francuska, Stare Tarnowice Janasa, Stare Tarnowice Szpital, Stare Tarnowice Pętla, Stare Tarnowice Litewska, Stare Tarnowice Sielanka, Stare Tarnowice Kościół Św. Marcina, Stare Tarnowice Staw Cegielnia, Tarnowskie Góry Hala Sportowa oraz Tarnowskie Góry Park Wodny.

Od sierpnia 2024 roku po Starych Tarnowicach kursują autobusy następujących linii:

• M107 (Tarnowskie Góry Dworzec – Pyskowice Szpitalna),
• 3 (Osada Jana Pawilon – Stare Tarnowice GCR),
• 64 (Tarnowskie Góry Dworzec – Stare Tarnowice Pętla),
• 80 (Tarnowskie Góry Dworzec – Gliwice Centrum Przesiadkowe),
• 134 (Tarnowskie Góry Dworzec – Wieszowa Stacja Paliw),
• 135 (Bytom Dworzec – Stare Tarnowice GCR),
• 142 (Tarnowskie Góry Dworzec – Strzybnica Kościelna),
• 191 (Tarnowskie Góry Dworzec – Boniowice Szkoła),
• 614 i 615 (Miasteczko Śląskie Osiedle – Rybna Lotników),
• 712 (Tarnowskie Góry Dworzec – Stare Tarnowice Sielanka),
• 749 (Tarnowskie Góry Plac Zembali – Stare Tarnowice GCR),
• 780 (Szarlej Kaufland – Stare Tarnowice GCR).

Transport publiczny odgrywa kluczową rolę w codziennym życiu mieszkańców, umożliwiając im wygodne podróżowanie w obrębie dzielnicy oraz do pobliskich miejscowości.

Handel i usługi

W rejonie dzielnicy można dostrzec nie tylko niewielkie punkty handlowe, ale także większe obiekty sprzedażowe. Wśród nich wyróżniają się supermarket Aldi oraz market Stokrotka. Na obszarze tym znajdują się dwa sklepy Biedronka oraz wolnostojący pasaż handlowy „Poczdamska”

W pasażu tym mieszczą się różnorodne sklepy, w tym dobrze znana drogeria Rossmann, a także apteka Ziko, księgarnia oraz liczne sklepy spożywcze. Dopełnieniem tej oferty są usługi dostępne w pasażu handlowym „Czerwona Torebka”, w którym znajduje się apteka sieci Zdrowit oraz filia Poczty Polskiej.

Jeśli chodzi o dostępne usługi, skupiają się one głównie na Osiedlu „Przyjaźń”, gdzie można skorzystać z oferty centrum spa. Natomiast w historii dawnej wsi Stare Tarnowice wyróżnia się duże ogrodnictwo, które stanowi atrakcję dla mieszkańców i odwiedzających.

Edukacja

W obrębie dzielnicy znajdują się przedszkole oraz żłobek, które mieszczą się przy ul. Bałkańskiej. Oprócz tego, mieszkańcy mogą korzystać z dwóch szkół podstawowych: pierwsza z nich, zlokalizowana przy ulicy Litewskiej, nosi numer 15, natomiast druga, oznaczona numerem 8, była wcześniej Gimnazjum nr 4 i znajduje się przy ulicy Janasa.

Mimo tego, na tym terenie brakuje szkół ponadpodstawowych oraz uczelni wyższych, co stanowi istotny element do rozważenia przez rodziców planujących kształcenie swoich dzieci.

Kultura

W Starych Tarnowicach istnieje wiele instytucji, które promują kulturę i sztukę w społeczności lokalnej. Jednym z takich miejsc jest Spółdzielczy Dom Kultury „Jubilat”, który znajduje się przy ulicy Litewskiej. To miejsce, gdzie organizowane są różnorodne wydarzenia kulturalne oraz zajęcia dla dzieci i dorosłych.

Kolejną ważną instytucją jest Miejska Biblioteka Publiczna, która posiada swoją filię nr 2 z siedzibą przy ul. Gustawa Morcinka 7. Biblioteka ta oferuje bogaty zbiór książek oraz różnorodne programy edukacyjne, które mają na celu rozwijanie zainteresowań czytelniczych mieszkańców.

Herb

Herb dzielnicy Stare Tarnowice, zgodnie z regulaminem, obowiązywał do 2015 roku. Jego opis zawierał charakterystyczny zestaw symboli, które wyróżniają tę lokalizację.

(…) biała kosa bez drzewca, biała siekiera i cep, ułożone obok siebie na niebieskim polu, drzewce są barwy złotej.

Te elementy herbowe reprezentują tradycje oraz historyczne wartości Starych Tarnowic, będąc ważnym elementem ich tożsamości.

Sport

W Starych Tarnowicach z dumą funkcjonuje klub piłkarski TS Tarnowiczanka, którego siedziba mieści się przy ulicy Włoskiej 9a. Obecnie, w sezonie 2019/2020, drużyna prowadzi swoje rozgrywki w śląskiej B-klasie, wchodząc w skład grupy Bytom II.

Stadion klubu jest umiejscowiony w wyjątkowej lokalizacji, gdyż znajduje się na terenie zabytkowego parku, który jest wspaniałym miejscem do spędzania czasu wolnego. Przy okazji, warto wspomnieć, że dzielnica ta graniczy z Reptami Śląskimi, co czyni ją jeszcze bardziej atrakcyjną dla mieszkańców i gości.

Zabytki

W Starych Tarnowicach znajduje się wiele interesujących zabytków, które przyciągają turystów oraz miłośników historii.

• Gródek stożkowaty w Starych Tarnowicach,
• Zamek w Starych Tarnowicach,
• Kościół św. Marcina w Tarnowskich Górach-Starych Tarnowicach (stary),
• Kościół św. Marcina w Tarnowskich Górach-Starych Tarnowicach (nowy).

---

Oceń: Stare Tarnowice

---