Opatowice (Tarnowskie Góry)

---

Nazwa

Nazwa osady Opatowice budzi zainteresowanie z powodu różnych teorii, które próbują ją wyjaśnić. Jedna z hipotez sugeruje, że jej źródło wywodzi się od słowa „opata”, które odnosi się do przełożonego zakonu, od którego mieszkańcy mieli obowiązek płacenia dziesięciny.

Inna teoria łączy nazwę z terminem „łopata” (w gwarze „opata”), co wskazuje na rolniczy i pierwotnie gospodarczy charakter tej miejscowości.

Historia

Opatowice to jedna z najstarszych osad na terenie tarnogórskim, wykazująca bogatą historię sięgającą dawnych czasów. Zgodnie z relacją tarnogórskiego kronikarza, Jana Nowaka, osada miała być założona w 1201 roku przez cystersów, którzy przybyli do Polski i otrzymali od księcia Mieczysława ziemie położone pomiędzy Tarnowicami, Rybną oraz Sowicami. Jednakże, według dra hab. inż. arch. Marka Wrońskiego, informacja ta może być niezgodna z prawdą i powtarzana w licznych opracowaniach, w tym także naukowych.

W monografii „Historia Tarnowskich Gór”, prof. Jan Drabina wskazuje na dokument wystawiony przez papieża Innocentego III w 1201 roku, który potwierdza posiadłości przynależące do zakonu premonstratensów. W tym dokumencie wymieniana jest osada Reptones, znana dzisiaj jako Repty.

W przeszłości Opatowice były częścią parafii repeckiej, a w 1415 roku włączono je do utworzonej wówczas parafii w Starych Tarnowicach, z którą pozostawały związane przez ponad pięć stuleci. Dopiero 29 grudnia 1985 roku erygowano parafię w Opatowicach, której nową świątynię, dedykowaną Matce Boskiej Piekarskiej, konsekrował biskup Jan Wieczorek 12 września 1996 roku.

W XVI wieku intensywnie rozwijało się górnictwo kruszców, które trwało z przerwami do 1621 roku. Eksploatowano tu głównie srebro oraz ołów, a w 1573 roku na obszarze Opatowic funkcjonowało aż 232 szyby wydobywcze. W kościele parafialnym w Tarnowicach Starych można zauważyć herb Opatowic, przedstawiający łopatę, znajdujący się pod organami.

W 1885 roku w Opatowicach powstała jednoklasowa szkoła, a dekadę później dodano drugą klasę. Dzieci, które ukończyły najstarsze klasy, kontynuowały naukę w Starych Tarnowicach. Po kilku latach przebudowy, budynek tej szkoły przekształcony został w przedszkole.

Po zakończeniu I wojny światowej i przeprowadzeniu plebiscytu, w którym 277 głosów oddano za Polską, a 80 za Niemcami, Opatowice stały się częścią polskiego terytorium. W 1926 roku w 101 domach mieszkało 828 osób.

W okresie II wojny światowej niemiecka administracja nazistowska zmieniła nazwę Opatowic na Kraftfelde, co było całkowitym wypaczeniem historycznym. Po wojnie, w 1954 roku, Opatowice wraz z Rybną utworzyły gromadę Rybna, która w 1961 roku została włączona do Strzybnicy.

Od 1975 roku Opatowice są częścią dzielnicy Tarnowskie Góry, co nadaje im nowe znaczenie w kontekście nowoczesnego rozwoju tej części regionu.

Herb

Herb dzielnicy Opatowice, zgodnie z zapisami statutu, do roku 2015 przedstawiał charakterystyczny motyw. W jego skład wchodziły łopata oraz kopaczka, które były skrzyżowane drzewcami ku górze.

(…) łopata i kopaczka, skrzyżowane nawzajem, drzewcami do góry. Barwy godła są następujące: żeliwa białe, złote drzewce, umieszczone na niebieskim tle.

W kontekście opisu godła warto zwrócić uwagę na kolorystykę, która składa się z bieli i złota na głębokim niebieskim tle, co nadaje mu wyjątkowego charakteru.

Zabytki

Opatowice to miejsce, które, pomimo niewielkiej liczby zabytków, z pewnością zasługuje na uwagę. Praktycznie brak jest obiektów wpisanych do rejestru zabytków, jednak Gminna Ewidencja Zabytków (GEZ) Miasta Tarnowskie Góry wymienia 9 pozycji. Warto zauważyć, że aż 5 z nich to dawne stanowiska archeologiczne.

Wśród nich znajdują się:

• ślady osadnictwa z wczesnego średniowiecza – w rejonie ul. Zalesie oraz ul. Wiśniowej 9j,
• ślad osadnictwa z późnego średniowiecza – w rejonie ul. Polarnej 103g,
• pozostałości osady z późnego średniowiecza – stanowisko o wymiarach 120×100 m w rejonie ul. Zalesie 3,
• pozostałości wczesnośredniowiecznej osady, reprezentującej kulturę przeworską i łużycką – w rejonie ul. Zalesie 6.
• dodatkowo, pozostałe zabytki ujęte w GEZ obejmują kapliczkę z początku XX wieku przy ul. Pastuszki 58 oraz kilka krzyży przydrożnych.

Wśród krzyży znajdują się:

• kamienny krzyż z 1896 roku zlokalizowany przy ul. Opatowickiej,
• kamienny krzyż na postumencie z 1917 roku, stojący przy ul. Wiejskiej 63,
• oraz krzyż z około 1930 roku, umiejscowiony u zbiegu ulic Wiśniowej i Zagórskiej.

To zróżnicowanie zabytków i archeologicznych śladów na pewno przyciągnie uwagę miłośników historii oraz lokalnej kultury.

Kultura

Życie kulturalne Opatowic jest niezwykle dynamiczne i skoncentrowane wokół oddziałuTarnogórskiego Centrum Kultury, które znajduje się przy ul. Pastuszki 9. Miejsce to jest nie tylko centrum wydarzeń, ale także przestrzenią skierowaną do mieszkańców, oferującą różnorodne inicjatywy artystyczne i edukacyjne.

W 2021 roku, dla podkreślenia wartości kulturowych regionu, przed TCK odsłonięto rzeźbę gwarka, która stała się symbolem lokalnej tradycji oraz tożsamości społeczności. Rzeźba ta nie tylko upamiętnia historyczne znaczenie gwarków, ale również przyciąga uwagę odwiedzających.

Oświata

W Opatowicach można znaleźć Publiczne Przedszkole nr 26, które mieści się przy ulicy Pastuszki 3. Dzieci zamieszkujące tę dzielnicę są przyporządkowane do Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 4, znajdującego się w Rybnej.

W skład tego zespołu wchodzi Publiczna Szkoła Podstawowa nr 14 oraz Publiczne Przedszkole nr 18. Oprócz tego, dzieci z Opatowic mogą uczęszczać do Szkoły Podstawowej nr 15 im. Gwarków Tarnogórskich lub Szkoły Podstawowej nr 8 im. Pułku 3. Ułanów Śląskich, która zlokalizowana jest w Starych Tarnowicach, w budynku byłego Gimnazjum nr 4.

Religia

W Opatowicach przeważa jedna z najważniejszych wspólnot religijnych, jaką jest katolicka parafia pod wezwaniem Matki Boskiej Piekarskiej-Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej. Parafia ta obejmuje swoim zasięgiem nie tylko Opatowice, ale również północną część Starych Tarnowic. W zakres jej działalności wchodzą takie ulice jak: Duńska, Estońska, Francuska, Hiszpańska, Litewska, Łotewska, Morcinka, Saperów, Sielanka oraz Szwedzka.

W 2010 roku wspólnota ta mogła się poszczycić liczbą około 6700 wiernych. Parafia została erygowana 29 grudnia 1985 roku przez biskupa katowickiego Damiana Zimonia. Natomiast kościół parafialny, który rozpoczął swoją budowę, został konsekrowany 12 września 1996 roku przez biskupa gliwickiego Jana Wieczorka, po ośmiu latach prac budowlanych.

Transport

Transport drogowy

W sercu Opatowic kluczową arterią komunikacyjną jest ulica Jana Pastuszki, która pierwotnie kieruje się na północ, a następnie na północny zachód, prowadząc do miejscowości Rybna oraz Strzybnica. Jest to fragment drogi powiatowej nr 3310S, która układa się w historyczną siatkę ulic dawnych wsi.

W okolicy przedszkola, ta sama ulica rozwidla się na dwa trakty: Starotarnowicką, będącą częścią drogi powiatowej nr 3309S, oraz Wiejską, która wcześniej w latach 1964–1990 nosiła nazwę XX-lecia PRL. Obie te drogi biegną w kierunku południowym i tworzą owalnicowy układ, który charakteryzuje starą część Opatowic. Zwieńczeniem tej części jest skrzyżowanie z ulicą Sielanką, która prowadzi na zachód do Laryszowa. Kontynuacja ulicy Starotarnowickiej to ulica Wincentego Janasa w Starych Tarnowicach. Wschodnia kontynuacja ul. Sielanki prowadzi do centrum miasta przez ulicę Opatowicką.

Łączność Opatowic ze śródmieściem przez północno-wschodnią ulicę Wiśniową oraz ulicę Zagórską, która stanowi granicę północną Opatowic, udostępnia również połączenie z drogą krajową nr 11.

Komunikacja miejska

Na obszarze dzielnicy publiczny transport zbiorowy jest zorganizowany przez Zarząd Transportu Metropolitalnego, który z dniem 1 stycznia 2019 roku przejął tę odpowiedzialność. W chwili obecnej, według raportów z grudnia 2022 roku, Opatowice są obsługiwane przez autobusy, które zatrzymują się na licznych liniach. Oto niektóre z nich:

• 3 – kursuje między Osadą Jana Pawilon a Starymi Tarnowicami GCR,
• 142 – łączy Tarnowskie Góry Dworzec z Strzybnica Kościelna,
• 180 – prowadzi trasę z Tarnowskich Gór Dworców do Wielowieś Centrum Przesiadkowe,
• 614 i 615 – relacja Miasteczko Śląskie Osiedle – Rybna Lotników,
• 780 – kurs z Szarlej Kaufland do Starych Tarnowic GCR.

Dla pasażerów zostały wyznaczone przystanki: Opatowice Pastuszki oraz Opatowice Wiejska. Istnieje także przystanek na żądanie, Opatowice Wiśniowa.

---

Oceń: Opatowice (Tarnowskie Góry)

---