Stoła

Historia Stoły jest ciekawa, zwłaszcza w kontekście jej funkcji wykorzystywanej przez przemysł w XVIII i XIX wieku. Na jej biegu znajdowało się kilka stawów, z których czerpano wodę do zasilania różnych zakładów, takich jak kuźnice, tartaki oraz młyny, zlokalizowane w takim miejscach jak Lasowice, Sowice, Puferek, Repecka czy Piaseczna. W przeszłości rzeka była znana z nieprzewidywalności, notując wahania poziomu wody sięgające 2-3 metrów. Jednak po budowie Głębokiej Sztolni „Fryderyk” oraz uruchomieniu efektywnych ujęć wody, poziom rzeki znacznie się obniżył i obecnie wynosi zazwyczaj 20-50 cm.

Problemy ekologiczne rzeki były poważne – przed laty jej wody były zanieczyszczone w sposób alarmujący, co skutkowało ich klasyfikacją na poziomie pozaklasowym. Na szczęście, dzięki licznych akcjom, udało się poprawić jakość wody. W sąsiedztwie oczyszczalni w Lasowicach oraz Kotach planowana jest budowa trzeciej oczyszczalni w Strzybnicy, co powinno znacząco wpłynąć na dalszą poprawę czystości rzeki.

Badania przeprowadzone w 2015 i 2016 roku wykazały, że stan ekologiczny wód Stoły był słaby, osiągając IV klasę jakości. Problem stanowił głównie stan bezkręgowców bentosowych w dolnym odcinku oraz fitobentos w górnym, z wyjątkiem dolnego odcinka, gdzie stan był niewątpliwie lepszy. Ponadto, przekroczono normy dla zanieczyszczeń, takich jak zawiesina, BZT i ChZT nadmanganianiowego, a także dla azotu i fosforu. Rzeka jest również zasolona, a w dolnym odcinku stwierdzono wysoką przewodność elektrolityczną wynoszącą 905 μS/cm. Co więcej, Stoła jest jedną z nielicznych rzek w Polsce, w których wykryto przekroczenia dla takich substancji jak tal, fluorki oraz nonylofenole.

W obliczu powyższych wyzwań, władze planują budowę ścieżki rowerowej wzdłuż całej długości rzeki, co wiąże się z poszerzeniem jej koryta oraz niwelowaniem stromych zejść. Rzeka jest także otoczona historycznymi szlakami, a północnym brzegiem Stoły biegł niegdyś znany szlak solny.

Do XIX wieku rzeka nazywana była Rybną, co wiązało się z obfitością ryb w jej wodach. Wspomniana obfitość wiąże się z występowaniem rzadkich gatunków, takich jak czarne kurki wodne, które według lokalnych przekazów mogły być łyskami lub kokoszkami, oraz orzecha wodnego - rośliny, która produkuje smaczne, czarne orzechy. Dopływami Stoły są między innymi: Pniowiec, Graniczna Woda, Kanar (z Brzeźnicą), Blaszynówka, Bielawa, Dębnica oraz Potok Leśny.

W rejonie Strzybnicy rzeka może być znana również jako rzeka Kanar. Nazwa Stoła została oficjalnie potwierdzona w 1951 roku, zastępując wcześniejszą niemiecką nazwę Stola (Stollenwasser). Warto zaznaczyć, że od wielu lat koryto Stoły na odcinku od Bobrownik Śląskich do Śródmieścia-Centrum jest wyschnięte, a na pozostałym odcinku dominują głównie ścieki komunalne, co stawia przed nami konieczność dalszych działań na rzecz ochrony tego ważnego ekosystemu.