Tłuczykąt

---

Geografia

Położenie

Tłuczykąt jest miejscowością usytuowaną w niewielkiej odległości, bo zaledwie około 5 km w linii prostej od tarnogórskiego śródmieścia. Dodatkowo, znajduje się w około 2,5 km od centrum przynależnej mu dzielnicy. Obszar ten obejmuje przede wszystkim budynki rozmieszczone wzdłuż ulicy Chemików, będącej drogą, która przebiega przez kompleks Lasów Lublinieckich i łączy miejscowości Sowice oraz Pniowiec.

W kontekście fizycznogeograficznym, Tłuczykąt wchodzi w skład mikroregionu Obniżenia Małej Panwi, które stanowi część mezoregionu Równiny Opolskiej (318.57). Szerszym kontekstem geograficznym jest makroregion Niziny Śląskiej (318.5). Miejscowość historycznie zlokalizowana jest przy wschodniej granicy Górnego Śląska i zajmuje północne obszary ziemi bytomskiej.

Geologia i gleby

Na obszarze Tłuczykąta dominują grube utwory czwartorzędowe, obejmujące plejstoceńskie piaski, żwiry oraz gliny zwałowe, które zostały naniesione przez lodowiec podczas zlodowacenia Odry. Na północ oraz północny wschód od Tłuczykąta znajdują się różnorodne wydmy, powstałe z piasków eolicznych, podczas gdy dolinę Pniowca wyścielają osady holoceńskie, głównie muły.

Mezozoik w tym rejonie reprezentują iły kajprowe, które leżą na wapieniach z okresu środkowego triasu, przykryte piaskami czwartorzędowymi. Wschodnia część Tłuczykąta, pokryta terenami leśnymi, jest częścią pasma dolomitów kruszconośnych, które powstały z przekształcenia stropowych warstw formacji gogolińskiej oraz warstw terebratulowych, karchowickich i fragmentów dolomitów diploporowych.

Warto również wspomnieć o fragmencie Tarnowskich Gór, który między Tłuczykątem a Sowicami znajduje się na fałdzie dolnokarbońskiego kulmu, zbudowanego z szarogłazów, zlepieńców oraz łupków. Dominują tam gleby bielicowe, tworzące się z czwartorzędowych piasków słabo gliniastych, wyróżniające się niską żyznością oraz ograniczoną dostępnością dla roślin żywieniowych. Gleby te, zakwalifikowane do użytków rolnych V–VI klasy, pokryte są głównie lasami szpilkowymi. W dolinie Pniowca natomiast występują błotne i pobagienne gleby, w tym mułowe, torfowe oraz murszowe, które mogą być porównane do madów rzecznych.

Ukształtowanie powierzchni

Teren Tłuczykąta znajduje się w południowej części subsekwentnej Doliny Małej Panwi, która charakteryzuje się formą pradoliny pomiędzy Progiem Środkowo- a Górnotriasowym. Obszar ten uformował się w iłach kajprowych, leżących na wapieniach środkowego triasu, przykrytych piaskami czwartorzędowymi. Powierzchnia regionu jest zdominowana przez rozległe, płaskie wzniesienia, które opadają stopniowo w kierunku zachodnim.

Ukształtowanie terenu jest dodatkowo przekształcone przez dolinki niewielkich rzek o płaskich dnach, a niektóre powierzchnie powstały w wyniku działalności eolicznej. W wyniku tych procesów, w Tłuczykącie rozwinęły się misy deflacyjne oraz pola wydmowe, w tym paraboliczne wydmy, z dużą ilością takich form na północny wschód od Tłuczykąta, znane jako Góry Koszęckie Wielkie i Małe.

Klimat

Obszar Tłuczykąta jest zlokalizowany w północnym podregionie klimatycznym Tarnowskich Gór, który cechuje się małym zróżnicowaniem warunków klimatycznych. Kształtowane są one głównie przez płytko zalegające wody gruntowe oraz rozległe kompleksy leśne, które wpływają na lokalny mikroklimat.

Hydrografia

Teren Tłuczykąta całkowicie znajduje się w dorzeczu Odry, w zlewni Potoku Pniowieckiego. Ta rzeka przebiega przez miejscowość w kierunku ze wschodu na północny zachód, posiadając niemal w pełni uregulowany bieg. Służy jako odbiornik zarówno oczyszczonych, jak i nieoczyszczonych ścieków, a także wód opadowych. Ponadto, większość potoków otaczających Tłuczykąt w dolinie Małej Panwi została zmieniona w ramach melioracji, przebiegając przez przekształcone kanały.

Przyroda i ochrona środowiska

Flora

Na obszarze Tłuczykąta, w malowniczej dolinie potoku Pniowiec, występują cenne i zróżnicowane siedliska wilgotnych łąk, które są klasyfikowane jako Molinion. Spotkać można tu różnorodne gatunki roślin, w tym trzęślicę modrą (Molinia caerulea), ostrożeń łąkowy (Cirsium rivulare), rdest wężownik (Polygonum bistorta) oraz krwawnicę pospolitą (Lythrum salicaria). Podczas badań waloryzacyjnych przeprowadzonych w 2012 roku, zidentyfikowano rośliny objęte ochroną, takie jak kukułka szerokolistna (Dactylorhiza majalis), bobrek trójlistkowy (Menyanthes trifoliata), bagno zwyczajne (Ledum palustre) oraz skrzyp pstry (Equisetum variegatum), które znalazły swoje miejsce na torfowiskach w tym regionie.

Otoczenie osady jest zdominowane przez las gospodarczy, gdzie dominują sosna zwyczajna (Pinus sylvestris), a także świerk pospolity (Picea abies) oraz dąb szypułkowy (Quercus robur).

Fauna

W bezpośrednim sąsiedztwie Tłuczykąta znajdują się miejsca lęgowe ptaków, które figuruje na liście załącznika I dyrektywy ptasiej. Wśród nich można wymienić cierniówkę (Curruca communis), gąsiorka (Lanius collurio) oraz dzięcioła czarnego (Dryocopus martius). W trakcie badań prowadzonych w 2012 roku, dostrzeżono także krzyżodzioba świerkowego (Loxia curvirostra), który jest objęty ścisłą ochroną. Co więcej, od 2014 roku częściowej ochronie podlegają również gatunki płazów i gadów, w tym traszka zwyczajna (Lissotriton vulgaris) oraz padalec (Anguis sp.).

Ochrona środowiska

W 1995 roku grupa specjalistów z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach wystąpiła z inicjatywą powołania rezerwatu przyrody o nazwie „Oles”, mieszczącego się na obszarze leżącym między Tłuczykątem a stacją rozrządową w Tarnowskich Górach. Rezerwat miałby na celu ochronę cennych zbiorowisk olsu porzeczkowego (Ribo nigri-Alnetum) oraz łęgu olszowo-jesionowego (Circaeo-Alnetum), a także dwóch reliktowych gatunków mszaków: mszaru nastroszonego (Palludella squarrosa) oraz Helodium blandowii. W roku 2012, zespół specjalistów z Urzędu Miejskiego w Tarnowskich Górach złożył propozycję objęcia łąk w okolicach Tłuczykąta ochroną w formie obszaru chronionego krajobrazu pod nazwą „Łąki w Tłuczykącie i Pniowcu”. Do roku 2020 żadna decyzja dotycząca ustanowienia tych form ochrony przyrody nie została podjęta.

Nazwa

Nazwa miejscowości klasyfikowana jest jako przykład nazw topograficznych, które odnoszą się do charakterystycznych właściwości środowiskowych miejsca, w którym została ona ustanowiona.

W kontekście tego terminu, wyrażenie to ma zabarwienie pejoratywne, co sugeruje, iż dotyczy on lokalizacji przysiółka usytuowanego ‘na odludziu’, i ‘z dala od innych osad’.

Historia i administracja

Historia Tłuczykąta sięga aż 1793 roku, kiedy to wzmiankowano osadę położoną w lesie, wzdłuż traktu prowadzącego z Sowic do Pniowca. W tamtym okresie wspomniano o domostwach znanych jako Tluz, a także Tluczekant, które były częścią wsi Boruszowice. Wówczas wieś ta znajdowała się w rękach starosty bytomskiego, hrabiego Łazarza III Henckla von Donnersmarcka. Jeszcze wcześniej, w 1736 roku, Tłuczykąt był naniesiony na mapy księstwa opolskiego stworzone przez Iohannesa Wolfganga Wielanda. Dodatkowo, w 1845 roku Johann Georg Knie podaje inną nazwę miejscowości – Tlucicunt. Na mapie z 1884 roku, opisującej rozmieszczenie złóż kruszcowych w rejonie Tarnowskich Gór, osada figuruje jako Tluczykont, będąc niemieckim określeniem tej miejscowości.

W swoich początkach, osada miała charakter leśnego przysiółka z niewielką ilością zabudowań. Była jednym z najmniejszych skupisk w tarnogórskim regionie. Mieszkańcy Tłuczykąta utworzyli samodzielne osiedle, które rozwijało się w sposób naturalny i chaotyczny, składając się z kilku domostw na parcelach o nieregularnych kształtach i różnorodnych rozmiarach.

W kontekście podziału administracyjnego, Tłuczykąt nie został nigdy uznany za odrębną jednostkę. Mieszkańcy byli włączani do statystyk przedstawiających pobliską wieś o średniowiecznych korzeniach – Pniowiec. W przeszłości wieś znajdowała się najpierw w obrębie powiatu bytomskiego (niem. Kreis Beuthen), a od 1873 roku w powiecie tarnogórskim (niem. Kreis Tarnowitz). Po zakończeniu I wojny światowej, w 1922 roku, ziemie tarnogórskie zostały podzielone pomiędzy Polskę a Niemcy; Tłuczykąt, Pniowiec i Boruszowice znalazły się po stronie polskiej. W czasie II wojny światowej, miejscowość wchodziła w skład powiatu bytomsko-tarnogórskiego (niem. Landkreis Beuthen-Tarnowitz) z siedzibą w Tarnowskich Górach.

Jeśli chodzi o administrację kościelną, wioska do 1887 roku była częścią parafii św. Marcina w Tarnowicach Starych. Odległość do kościoła parafialnego wynosiła około 7 km. W 1887 roku Tłuczykąt oraz Pniowiec zostały włączone do nowo utworzonej parafii w Rybnej, z kościołem Najświętszego Serca Pana Jezusa. W 1984 roku osiedle przeszło pod opiekę parafii Matki Boskiej Królowej Wszechświata w Pniowcu.

W 1927 roku w Tłuczykącie istniała gajówka, w okolicach której ujęto zbiegłych z aresztu w Tarnowskich Górach – Mieczysława G., Franciszka R. oraz Oskara P. Ostatecznie, Tłuczykąt stał się kolonią Pniowca, który w 1975 roku wszedł w skład miasta Strzybnica i jako jego część został włączony do Tarnowskich Gór.

Obecnie, według lokalnego planu zagospodarowania przestrzennego, znaczna część działek w Tłuczykącie jest przeznaczona na budowę jednorodzinnych domów mieszkalnych.

Transport

Transport drogowy

W Tłuczykącie główną arterią komunikacyjną jest ulica Chemików, która zaczyna się na skrzyżowaniu ulicy Jagodowej, administrowanej przez Zarząd Dróg Powiatowych w Tarnowskich Górach, i prowadzi w stronę Miasteczka Śląskiego. Ulica ta na początku biegnie w południowo-wschodnim kierunku, a po przebyciu około 650 metrów skręca w kierunku południowym.

Utworzony odcinek tej drogi ma długość 1612 metrów i jest pod zarządem Miejskiego Zarządu Ulic i Mostów w Tarnowskich Górach. Oznaczona jest jako droga klasy D z identyfikatorem 270 027 S, a kończy się przy posesji numer 17. Dalej, w kierunku Sowic, droga nie jest utwardzona i należy do Lasów Państwowych.

Komunikacja miejska

W przypadku komunikacji miejskiej, ulica Chemików nie ma przystanków dedykowanych tym usługom. Najbliższy punkt, w którym można skorzystać z transportu zbiorowego, to przystanek autobusowy Pniowiec Pętla, oddalony o 2 km od Tłuczykąta. Stamtąd pasażerowie mogą wsiąść do autobusów linii 670, 671 i 738, które kursują w kierunku Strzybnicy, Miedar oraz centrum Tarnowskich Gór.

Transport kolejowy

Najbliższa stacja kolejowa znajduje się 3,8 km od Tłuczykąta – to przystanek w Miasteczku Śląskim, do którego prowadzi droga leśna. Z kolei odległość do stacji Tarnowskie Góry wynosi 4,8 km, natomiast do stacji, która przestała obsługiwać ruch pasażerski w 2011 roku, czyli Tarnowskie Góry Strzybnica, jest to 3,9 km.

---

Oceń: Tłuczykąt

---