Zamek w Starych Tarnowicach

---

Historia

„Na terenie Tarnowic, w obecnych czasach będących częścią Tarnowskich Gór, mieściła się pierwsza osada rycerska, której pozostałości dostrzec można w okolicy kościoła parafialnego. Widoczne jest tam niewielkie wzniesienie, które stanowi relikt dawnego grodziska, zapewne będącego domostwem Adama de Tarnowice – pierwszego znanego z imienia mieszkańca tej okolicy, mającego swoje miejsce w dokumentach datowanych pomiędzy 1310 a 1351 rokiem. Niebawem władzę nad Tarnowicami przejął Święcisław, osoba z dworu księcia oleśnickiego Konrada II, mianowany w 1369 roku jako mediator w konflikcie związanym z podziałem księstwa bytomskiego.

Ostatnimi znanymi przedstawicielami rycerskiego rodu z Tarnowic byli Sambor, wspomniany w dokumentach z 1411 roku oraz Mikołaj i Teodor Włodkowie, noszący herb Sulima, wzmiankowani w 1415 roku. Piastowane we władaniu grodzisko zupełnie przestało funkcjonować w XIV i XV wieku, natomiast na jego miejscu w XVI wieku wzniesiono nowy zamek w stylu renesansowym, z wspaniałym dziedzińcem oraz krużgankami. Dziedziniec, pierwotnie otwarty ku północy, otaczany był z trzech stron. Nowe założenie przypisuje się panującemu rodowi Włodków bądź Piotrowi Wrochem, który był właścicielem tego majątku w 1525 roku.

W kolejnych wiekach zamek przeszedł wiele modernizacji. Wśród nich można wymienić zamurowanie krużganków, przebudowę wejścia wjazdowego oraz rozbudowę północnego skrzydła. W 1820 roku zamek zakupił hrabia Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck, ówczesny właściciel terenów z rąk Gottlieba von Büttnera. Dobra tarnowickie, w tym także repeckie, zostały przekształcone przez hrabiego Guido w fideikomis dla jego młodszego syna Krafta, który w 1916 roku przejął po nim majątek. Nie zdecydował się jednak na zamieszkanie w zamku, a wybudował nową siedzibę w pobliżu Rept.

Po zakończeniu II wojny światowej zamek oraz okoliczne dobra zostały znacjonalizowane, stając się własnością PGR-u. Niestety, na przestrzeni następnych dziesięcioleci obiekt systematycznie popadał w ruinę. W 2000 roku nowymi właścicielami zamku zostali Rajner i Krystyna Smolorzowie, którzy podjęli ambitne wyzwanie całkowitej renowacji zarówno zamku, jak i jego otoczenia. Prace remontowe zakończono pod koniec 2010 roku, a w czerwcu 2011 roku odbyło się oficjalne otwarcie Centrum Sztuki i Rzemiosła Dawnego.

Opis

W zachodnim skrzydle zamku można dostrzec centralnie umieszczony ryzalit, który zwieńczony jest frontonem przypominającym á pans, z charakterystycznymi bokami. Całość tej konstrukcji ozdabiają fryzy, które stopniowo przechodzą od dachu w kierunku pseudo postumentów z umieszczonymi na nich wazami. W frontonie znajdują się trzy kartusze, w tym jeden z dużym herbem księstwa bytomskiego (Ś), oraz dwa mniejsze herby szlacheckie, reprezentujące rodziny von Wroch (L) oraz Donnersmack (P).

Dodatkowo, w zachodnie skrzydło zamku został wmurowany renesansowy portal z datą 1545, który pochodzi z pałacu w Płoninie. Z tego samego pałacu wywodzi się również altana, która została wzniesiona w otaczającym zamek parku.

Literatura

W literaturze dotyczącej zamku w Starych Tarnowicach można znaleźć szereg wartościowych publikacji, które przybliżają historię tego miejsca oraz jego znaczenie. Oto wybrane pozycje:

• J.Krawczyk, A.Kuzio-Podrucki, Zamki i pałace Donnersmarcków. Schlösser der Donnersmarcks, Radzionków 2003,
• M. Wroński, Gródek rycerski, czyli „zagadkowy pagórek na polu organisty” w Tarnowicach Starych, „Zeszyty Tarnogórskie”, nr 1, Tarnowskie Góry 1986, s. 5–14,
• M. Wroński, Z dziejów rycerstwa i szlachty regionu tarnogórskiego (właściciele wsi Tarnowice Stare na przestrzeni wieków), „Zeszyty Tarnogórskie”, nr 2, Tarnowskie Góry 1986, s. 3–18.

---

Oceń: Zamek w Starych Tarnowicach

---