Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie

Zabytki

Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie to jeden z najbardziej imponujących systemów podziemnych w Polsce, a także w Europie. Ten unikalny kompleks jest świadectwem długotrwałej eksploatacji kruszców srebronośnych w historycznej kopalni Fryderyk, zlokalizowanej w obrębie Garbu Tarnogórskiego.

W skład podziemi dawnej kopalni wchodzą różnorodne elementy, takie jak sztolnie, chodniki, wyrobiska oraz szyby, które rozciągają się pod Tarnowskimi Górami oraz ich okolicami. Te niezwykłe podziemne struktury, wraz z zachowanymi elementami technicznymi, stanowią cenne źródło wiedzy o działalności górnictwa kruszcowego, sięgającego co najmniej XV wieku.

Warto zaznaczyć, że podziemia te zostały wpisane do rejestru zabytków województwa stalinogrodzkiego 26 kwietnia 1955 roku (numer rejestru A/442/55), a następnie, w wyniku dalszych działań ochronnych, ponownie 28 maja 1966 roku w rejestrze zabytków województwa katowickiego (numer rejestru A608/66).

Na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 roku, Tarnowskie Góry oraz podziemia zabytkowej Kopalni Rud Srebronośnych, a także Sztolnia Czarnego Pstręga, zostały uhonorowane tytułem pomnika historii, co podkreśla ich istotne miejsce w dziedzictwie kulturowym kraju.

Historia

Pierwsze zapisy dotyczące wydobycia kruszców na terenie Tarnowskich Gór sięgają bulli papieskiej Innocentego II z roku 1136. Natomiast dokumenty pochodzące z 1247 roku precyzyjnie informują o wydobyciu galeny w rejonie Rept, co czyni te tereny jednymi z najstarszych górniczych ośrodków w całej Europie. W tamtych czasach eksploatacja była realizowana poprzez małe szyby o przekroju kwadratowym lub okrągłym, z średnicą nieprzekraczającą jednego metra. Z uwagi na zawodnienie gruntów, prace górnicze koncentrowały się głównie na wzniesieniach, dzięki czemu liczne ślady średniowiecznej działalności górniczej można napotkać na lokalnych wzniesieniach i pagórkach, takich jak Sucha Góra i Srebrna Góra.

Na przełomie XV i XVI wieku nastąpił pierwszy okres stagnacji w górnictwie tarnogórskim, co prawdopodobnie było skutkiem wyczerpania się powierzchniowych złóż. Jednakże w połowie XVI wieku, na skutek przypadkowego odkrycia wychodni galeny, doszło do wznowienia wydobycia. Był to czas, kiedy górnictwo oraz samo miasto Tarnowskie Góry przeżywały swój największy rozkwit. Największe natężenie prac przypadło na lata 1556–1559, w których rocznie mogło powstać nawet do 2500 nowych szybków. Średnia roczna produkcja ołowiu z tarnogórskich rud wynosiła od 600 do 800 ton, a podczas szczytu wydobycia sięgała nawet 3000 ton. Warto zaznaczyć, że te rudy zawierały znaczne ilości srebra, którego zawartość wynosiła od 0,1% do 3%, a zdarzały się również przypadki znalezienia samorodków srebra.

Otoczenie przyrodnicze i kulturowe

Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie to wynik długotrwałej eksploatacji górniczej, która miała miejsce od XII do XX wieku. Wyspecjalizowane sztolnie, szyby, chodniki, komory i wybierki, które zostały w ten sposób stworzone, rozciągają się na ponad 300 km.

Jest to najważniejsze miejsce na Górnym Śląsku dla zimowania nietoperzy. Obecność gatunków nietoperzy, które widnieją w załączniku II dyrektywy siedliskowej, przyczyniła się do ustanowienia tego regionu jako ostoji Natura 2000. Teren ten, oznaczony kodem PLH240003, zajmuje powierzchnię 3490,8 ha.

Badacze przyrody zidentyfikowali na tym obszarze 10 różnych gatunków nietoperzy, takich jak nocki duży i Bechsteina. W południowej części nieczynnego wyrobiska Blachówka znajdują się specjalne otwory wlotowe, którymi nietoperze korzystają do poruszania się między podziemnymi korytarzami a powierzchnią ziemi.

Oprócz tego, te otwory odgrywają także istotną rolę jako wentylacja dla podziemnych systemów korytarzy.

Obiekt UNESCO

Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie to niezwykle cenny obiekt, który został zgłoszony do wpisu na renomowaną listę światowego dziedzictwa UNESCO. Inicjatywa ta miała miejsce na wniosek Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które odegrało kluczową rolę w promowaniu tej historycznej lokalizacji.

Warto zauważyć, że oficjalny wpis na listę UNESCO został dokonany 9 lipca 2017 roku podczas 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, która miała miejsce w Krakowie. To znaczące wyróżnienie podkreśla wartość kulturową oraz historyczną tego miejsca, które przyciąga miłośników historii i turystyki z całego świata.

Przypisy

  1. Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego. Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach, 02.12.2022 r. [dostęp 29.12.2022 r.]
  2. Anna Malinowska: Mamy to! Tarnowskie Góry trafiły na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. [w:] gazeta.pl [on-line]. Agora, 09.07.2017 r. [dostęp 09.07.2017 r.] (pol.).
  3. unesco.tarnowskiegory.pl – Obiekty. Atrybuty nominowanego dobra. Urząd Miejski w Tarnowskich Górach. [dostęp 06.08.2018 r.] (pol.).
  4. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody – Obszar Natura 2000 „Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie”. gdos.gov.pl. [dostęp 22.08.2018 r.] (pol.).
  5. Tomasz Kudłacz. Podziemne królestwo przyrody. „Dzikie Życie”, wrzesień 2004 r. [dostęp 13.10.2010 r.] brak numeru strony
  6. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000: PLH240003. [dostęp 13.10.2010 r.]
  7. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1062).
  8. JanJ. Kwak JanJ., Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763). Życie gospodarczo-społeczne – górnictwo, [w:] JanJ. Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 81–82, ISBN 83-911508-3-6 .
  9. JanJ. Kwak JanJ., Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763). Życie gospodarczo-społeczne – górnictwo, [w:] JanJ. Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 84–83, ISBN 83-911508-3-6 .

Oceń: Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie

★★★★★
Średnia ocena:4.96 Liczba ocen:18