Lazaret górniczy w Tarnowskich Górach to imponujący XIX-wieczny budynek, który znajduje się w punkcie, gdzie krzyżują się ulice księdza Józefa Wajdy i Jana III Sobieskiego. Ta historyczna konstrukcja jest usytuowana na obszarze śródmieścia Tarnowskich Gór.
Warto zaznaczyć, iż budynek ten został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego, co podkreśla jego znaczenie architektoniczne oraz kulturowe w regionie.
Historia
Najstarsze informacje dotyczące systemu opieki zdrowotnej, który funkcjonował przy Królewskim Górnośląskim Urzędzie Górniczym oraz Królewskiej Kopalni Fryderyk, pochodzą z 9 lutego 1795 roku. Tego dnia chirurg górniczy, Johann Gottlieb Henckel z Strzelina, otrzymał swoją nominację. Początkowo istniała niewielka lecznica, której wartość według zapisów katastralnych wynosiła 100 talarów. Mieściła się ona w domu numer 123, obecnie usytuowanym pod adresem ul. Sobieskiego 22.
W miarę upływu czasu, niewielki zespół opiekuńczy został przekształcony. Na przełomie XVIII wieku Urząd Górniczy zakupił działkę nr 110 na Gartenstrasse 6, współczesna ul. Wajdy 6–8, na której wzniesiono nowy, większy budynek wart około 800 talarów. Mimo że w Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu zachowały się plany nowej budowli, nie są one datowane, co utrudnia ustalenie dokładnego okresu budowy.
Nowy obiekt, mający prostokątny kształt i wymiary wnętrza 25×11 m, składał się z trzech sal chorych, które miały łącznie 22 łóżka, a także kuchni, łaźni, pomieszczenia dla zarządcy, kostnicy oraz dwóch pokoi o nieznanej funkcji. W późniejszym czasie, pomiędzy 1805 a 1811 rokiem, kostnicę przeniesiono do niewielkiego budynku postawionego w południowo-zachodnim narożniku działki. W pobliżu zbudowano drewutnię oraz ustępy.
Posiadając cztery projekty rozbudowy zakładu o przestronne łaźnie, jeden z nich opracował August Holtzhausen w marcu 1808 roku, a pozostałe trzy to prace Ernsta Merkera, prawdopodobnie z około 1810 roku. Plany uwzględniały specyfikę kształtu działki. Niektóre z rysunków zawierały ołówkowe szkice proponowanej rozbudowy.
W późniejszych latach miała miejsce przebudowa budynku, która zakończyć się musiała najpóźniej w 1842 roku. Wówczas w katastrach widniały już obecne wymiary obiektu. W latach swojej pracy, chirurg Henckel mieszkał w budynku naprzeciwko lazaretu, obecnie ul. Wajdy 3–5. W 1818 roku w jego miejsce zatrudniony został dr Friedrich Wiegmann, który pełnił tę funkcję przez dwadzieścia sześć lat do 1844 roku. W samym lazarecie mieszkał również zarządca z rodziną, a w roku 1872 był nim Franz Jureczek.
W 1857 roku utworzono Górnośląską Spółkę Bracką, aby przejąć zarządzanie lazaretem przy Gartenstrasse 6. Po ukończeniu budowy nowego szpitala przy ul. Opolska 23, budynek sprzedano Wilhelmowi Psikowi. Ani on, ani następni właściciele nie wprowadzili znaczących zmian, co pozwoliło zachować historyczny charakter obiektu do dnia dzisiejszego.
Budynek pozostał pusty, a w przeszłości pełnił również funkcje mieszkalne. Istniały plany na jego przekształcenie w restaurację z browarem, jednakże nigdy nie zostały one zrealizowane. W 1992 roku ten historyczny zabytek został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa katowickiego, zaś w 2020 roku trafił do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.
Architektura
Lazaret górniczy, zrealizowany w stylu fryderycjańskim, stanowi doskonały przykład architektury z okresu, w którym powstał. Budynek został zaprojektowany na planie zbliżonym do prostokąta, co nadaje mu harmonijny i symetryczny wygląd. Jest to konstrukcja murowana, jednopiętrowa, z wysokim poddaszem użytkowym, które oferuje dodatkową przestrzeń.
Obiekt pokryty jest eleganckim dachem naczółkowym, który podkreśla jego klasyczne formy. Elewacja budynku charakteryzuje się 11 osiami okiennymi, przy czym pierwotnie miała ich tylko 8, co sugeruje zmiany w projekcie na przestrzeni lat. Warto zauważyć, że otwory okienne oraz wejściowe mają prostokątny kształt, co jest typowe dla stylu fryderycjańskiego, w którym preferowano taką formę detalu architektonicznego.
Pozostałe obiekty w kategorii "Zabytki":
Sztolnia Czarnego Pstrąga | Pałac na Karłuszowcu | Zamek w Tarnowskich Górach | Dworek Goethego w Tarnowskich Górach | Pałac w Rybnej | Zamek w Starych Tarnowicach | Hałda popłuczkowa w Tarnowskich Górach | Podziemia Tarnogórsko-BytomskieOceń: Lazaret górniczy w Tarnowskich Górach