Dworek Goethego to niezwykle interesujący obiekt historyczny, który stanowi doskonały przykład mieszczańskiego dworku z XVIII wieku. Usytuowany jest w malowniczym miejscu, gdzie krzyżują się ulice Górnicza oraz Jana Bondkowskiego, co sprawia, że jest to punkt wart odwiedzenia.
Znajdujący się w sercu śródmieścia Tarnowskich Gór, dworek ten przyciąga wzrok swoją architekturą oraz bogatą historią, która zachwyca zarówno turystów, jak i mieszkańców. Z pewnością warto poświęcić chwilę, aby poznać wszystkie tajemnice tego zabytkowego budynku.
Historia
Dawny dworek, którego historia sięga połowy XVIII wieku, ma nieznanego fundatora i budowniczego. W dziewiętnastym wieku przeszedł istotne zmiany, a jego funkcje obejmowały zarówno mieszczańska, jak i szlachecką rezydencję. Obecnie znany jest z dwudniowego pobytu w nim radcy Johann Wolfganga von Goethego, który miał miejsce we wrześniu 1790 roku, kiedy to był on związany z dworem Karola Augusta z Saksonii-Weimar. Współcześnie budynek upamiętnia ten historyczny moment.
Podczas swojego pobytu Goethe miał okazję zwiedzić kopalnię „Fryderyk”, gdzie dwa lata wcześniej zainstalowano jedną z pierwszych parowych maszyn w Europie. Gość tego miejsca wzbudził zainteresowanie, gdyż jego wpis do księgi pamiątkowej kopalni jest cytowany do dziś:
An die Knappschaftzu TarnowitzFern von gebildeten Menschen, am Ende des Reiches, wer hilft euchSchätze finden und sie glücklich zu bringen an’s Licht?Nur Verstand und Redlichkeit helfen; es führen die beidenSchlüssel zu jeglichem Schatz, welchen die Erde verwahrt.
Goethe, d. 4. Sept. 1790
W 1821 roku dworek odwiedził także Julian Ursyn Niemcewicz, znany polski dramatopisarz i poeta. Swój pobyt w Tarnowskich Górach opisał w publikacji z 1873 roku zatytułowanej „Podróż do Wielkopolski i Śląska w roku 1821” z niewydanych dotąd rękopisów. W trakcie wizyty uczestniczył m.in. w nabożeństwie w kościele pw. św. Piotra i Pawła, a także zwiedzał hutę srebra i ołowiu w Strzybnicy, odwiedzając kopalnię „Fryderyk”, tak jak Goethe 30 lat wcześniej.
Po zakończeniu II wojny światowej dworek podupadł, jednak w 1966 roku został wpisany do rejestru zabytków przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach. W 1985 roku obiekt stał się własnością Oddziału „Ziemi Tarnogórskiej” Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, który przeprowadził generalny remont do 1990 roku.
Obecnie na poddaszu budynku mieści się siedziba tarnogórskiego oddziału „Ziemi Tarnogórskiej” PTTK, a na parterze znajduje się restauracja „Praha”.
Architektura
Dworek Goethego, jako murowany budynek, został zbudowany z cegły i jest parterowy. Jego rzuty są w formie wydłużonego prostokąta, a obiekt ten jest również podpiwniczony. Cała elewacja nie zdradza wyraźnych cech stylistycznych, a od frontu widoczne są sześć osi wraz z dwuosiową facjatką. Na szczycie tej facjatki znajduje się okrągłe okienko.
Budowla jest dwutraktowa, przy czym trakt usytuowany od strony wschodniej (frontowej) jest szerszy. Centralnym punktem wnętrza budynku jest sień, która prowadzi do pomieszczeń parteru oraz do schodów dwubiegowych, prowadzących na poddasze. Warto zwrócić uwagę, że w pomieszczeniach parterowych zachowały się belkowane stropy, co podkreśla ich historyczny charakter. Drzwi frontowe są klepkowe, a dach to naczółkowa konstrukcja, pokryta gontem, który w latach 60. XX wieku został zamieniony na papę. Kalenica dachu jest skierowana w stronę ulicy Górniczej, a w połaciach dachu znajdują się lukarny œil-de-bœuf.
Warto także zauważyć, że przy północno-zachodnim narożniku dworku zbudowano przybudówkę, która jest również kryta gontem. Oprócz tego, znajduje się tam murowane ogrodzenie, ciągnące się wzdłuż ulicy Bondkowskiego, a w jego ramach umieszczono małą, kutą furtkę, która prowadzi do restauracyjnego ogródka. Mniejszy ogródek znajduje się po stronie południowej i zachodniej budynku.
Przed dworem rosną dwie lipy drobnolistne o monumentalnych rozmiarach, które stanowią część wyjątkowego krajobrazu. Między tymi drzewami znajduje się pomnik w formie kałamarza, odnoszący się do licznych poetów, którzy mieli zaszczyt odwiedzić dworek.
Wnętrza restauracji kryją w sobie pamiątki oraz eksponaty, które wywodzą się z bogatej tradycji śląskiej oraz austro-węgierskiej. Można tu zobaczyć m.in. zabytkowe kufle, stare krzesła i stoły, a także pamiątkowe zdjęcia i obrazy. W dworku organizowane są wernisaże, na których prezentowane są prace plastyczne, a także wystawy zdjęć. Oprócz tego, odbywają się tu kameralne koncerty, co czyni to miejsce wyjątkowym dla miłośników kultury.
Pozostałe obiekty w kategorii "Zabytki":
Pałac w Rybnej | Zamek w Starych Tarnowicach | Hałda popłuczkowa w Tarnowskich Górach | Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie | Lazaret górniczy w Tarnowskich Górach | Sztolnia Czarnego Pstrąga | Pałac na Karłuszowcu | Zamek w Tarnowskich GórachOceń: Dworek Goethego w Tarnowskich Górach