Kamienica przy Rynku 17 w Tarnowskich Górach (budynek północny)

Kamienice i domy

Kamienica zlokalizowana przy Rynku 17 w Tarnowskich Górach, znana jako budynek północny, jest obiektem mającym swoje korzenie prawdopodobnie w II połowie XVI wieku. Znajdujący się pod tym adresem budynek został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego, co podkreśla jego historyczne znaczenie.

Obiekt ten jest częścią zespołu kamienic podcieniowych, które usytuowane są w zachodniej części tarnogórskiego Rynku oraz na początku ulicy Gliwickiej. Współczesne użytkowanie budynku jest powiązane z sąsiednią kamienicą, która również znajduje się pod numerem 17. Warto jednak zaznaczyć, że pierwotnie obydwa budynki funkcjonowały oddzielnie, co jest potwierdzone przez ich różną architekturę oraz pozostałości dwóch niezależnych klatek schodowych.

Pierwszym znanym właścicielem kamienicy był Andreas Olofsson, a od połowy XVIII wieku do końca XIX wieku budynek przeszedł na własność rodziny Böhmów. Mimo drobnych modyfikacji, w tym przeprowadzenia pewnych przebudów w latach 1889 i 1915, obręb budynku pozostaje niezmieniony od XVIII wieku. W szczególności warto zwrócić uwagę na zachowane sklepienia kolebkowo-krzyżowe oraz żaglaste, które stanowią część jego architektonicznego dorobku.

Kamienica została po raz pierwszy wpisana do rejestru zabytków w 1950 roku, wówczas pod nazwą województwa śląsko-dąbrowskiego, a następnie, w kwietniu 1966 roku, odnotowano jej dalszy wpis do rejestru zabytków województwa katowickiego. Jest to ważny element kultury i historii regionu, przyciągający uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów.

Historia

Kamienica znajdująca się w południowej części zachodniej pierzeitarnogórskiego Rynku ma swoją ciekawą historię sięgającą XVI wieku. Prawdopodobnie powstała w drugiej połowie tego stulecia i wchodzi w skład zespołu kamienic podcieniowych, który obejmuje także budynki przy ul. Gliwickiej 1, 3 i 5 oraz inne podcieniowe kamienice przy Rynku, takie jak 18, 16 i 15.

Niestety, nie zachowały się informacje o inwestorze, architekcie ani dokładna data budowy kamienicy. Historia jej właścicieli zaczyna się od Andreasa Olofssona, który został wspomniany w dokumentach z 1670 roku. Był on szwedzkim oficerem, który po zakończeniu wojny trzydziestoletniej osiedlił się w Tarnowskich Górach jako kupiec. W latach 1673–1676 o obiekcie mowa jest już w kontekście jego żony, Anny Olofssonowej, z d. Weißheitt. Budynek, według przekazów, uległ pewnym zniszczeniom w trakcie wielkiego pożaru miasta w 1701 roku, jednak szczegółowe informacje na ten temat nie są znane.

Kamienica ponownie wzięła udział w tragicznych wydarzeniach pożaru miasta, który miał miejsce w 1746 roku. Wówczas kataster z tego roku jako właścicielkę wymienia wdowę po Matthiasie Olofssonie, Scultetus. Wartość budynku wynosiła wtedy 570 talarów. W 1765 roku nowym właścicielem został Johann Gottlieb Böhm, trader pochodzący z Brzegu, będący wnukiem Anny Evy Scultetus. Jego życie osobiste także wzbudza zainteresowanie; jego pierwsza żona, Theofila Carolina Petrasch, córka przedwojennego burmistrza, zmarła młodo, a potem ożenił się z Magdalene Dull, która zarządzała kamienicą po jego śmierci w latach 1799–1818, a następnie przez kolejnych 43 lata był nią ich wnuk, Gustav Böhm.

Gustav był postacią dynamiczną, który potrafił znacznie zwiększyć kapitał rodziny. Działał w różnych organizacjach, w tym w Bractwie Strzeleckim oraz w lożach wolnomularskich. Ożenił się z Louise Wagner, a po jego śmierci była ona właścicielką obiektu. W latach 1889–1900 kamienica znalazła się w posiadaniu ich syna, Ottona, który kontynuował handel tkaninami. Ważnym wydarzeniem w historii budynku było wzniesienie galeryjki przy bocznym skrzydle, które zostało zaprojektowane przez Adolfa Goerkego w 1889 roku.

Zgodnie z książką adresową z 1909 roku, własność kamienicy przeszła w ręce Benno Atzlera, a w latach 1912–1915 budynek należał do Spółki Handlu Ziemią Silesia z Bytomia. W 1915 roku zrealizowano istotną przebudowę wnętrz oraz wzniesiono nową murowaną ścianę szczytową. Po II wojnie światowej, m.in. od 1925 roku do 1990 roku, kamienica była własnością rodziny Balcerów.

12 marca 1950 roku kamienica uzyskała status zabytku nieruchomego, a kilka lat później, 15 kwietnia 1966 roku, została włączona do rejestru zabytków województwa katowickiego. W 1991 roku przeszedł gruntowny remont. W 2015 roku, w przestrzeni wokół kamienicy, zainstalowano figurę tarnogórskich gwarków, autorstwa Norberta Jastalskiego, co dodało jej charakterystyczny akcent.

Aktualnie w budynku można znaleźć m.in. cukiernię Danuta, a w jego XVI-wiecznych piwnicach znajduje się pub Beczka.

Architektura

Budynek, o którym mowa, jest przykładem architektury reprezentatywnej dla regionu. Północny budynek przy Rynku 17 w Tarnowskich Górach został zrealizowany na planie prostokąta, a jego konstrukcja jest dwukondygnacyjna, co skutkuje piętrową formą z wysokim poddaszem.

Na dachu obiektu znajduje się dwuspadowa konstrukcja o charakterze półszczytowym, z kalenicą umiejscowioną w sposób prostopadły do głównej pierzei rynku. Kąt nachylenia połaci dachu wynosi 45°, co jest typowe dla tego typu zabudowy.

Elewacja budynku zachwyca swoją trójosiową kompozycją, zawierającą wnękę, w której umieszczona jest figura św. Floriana. Z obu stron tej wnęki znajdują się okienka, a na parterze widoczny jest otwarty podcień, wsparty na dwóch arkadach.

Wnętrze obiektu zaprojektowane jest w układzie czterotraktowym. Na parterze znajduje się przelotowa sienią, która jest sklepiona krzyżowo-kolebkowo. W pomieszczeniu po lewej stronie sienią, dostrzec można czteroprzęsłowe sklepienie żaglaste, umieszczone na gurtach, co dodaje wnętrzu elegancji.

Co ciekawe, ściany na parterze, zwłaszcza od strony ulicy Przesmyk, mają znaczne wymiary, wskazując na ich masywność. Dodatkowo, łuki widoczne przy podłogach piwnic – z których część jest zasypana gruzem – mogą sugerować, że mogły one kiedyś mieć dwukondygnacyjną konstrukcję.

Oceń: Kamienica przy Rynku 17 w Tarnowskich Górach (budynek północny)

★★★★★
Średnia ocena:4.59 Liczba ocen:25