Kamienica przy Rynku 14 w Tarnowskich Górach

---

Lokalizacja

Kamienica, o której mowa, jest usytuowana w północno-zachodnim rogu tarnogórskiego rynku, w miejscu, gdzie łączy się ona z ulicą Opolską. Z południowej strony, obok tego budynku, znajdują się pozostałości XVI-wiecznej kamienicy pod nr. 15, która była przebudowywana w XVIII i XIX wieku. Natomiast po drugiej stronie ulicy Opolskiej można podziwiać tzw. Dom Padiery.

Elewacja frontowa, skierowana ku Rynkowi, tworzy z nim harmonijną całość, podczas gdy elewacja boczna zwrócona jest w stronę ulicy Opolskiej, co podkreśla lokalny charakter tego miejsca.

Historia

Budynek, o którym mowa, został wzniesiony w roku 1908 z inicjatywy Towarzystwa Zaliczkowego w Tarnowskich Górach (niem. Vorschuss-Verein zu Tarnowitz) według projektu mistrza murarskiego Emanuela Dziuby. Nowa kamienica powstała w miejscu, gdzie wcześniej mieścił się tzw. Dom Szymkowica – XVI-wieczna trzykondygnacyjna kamienica z dziesięcioma pomieszczeniami, własną studnią oraz stajnią, mająca formę zbliżoną do Domu Sedlaczka. Przez niemal 300 lat, od 1608 do 1898 roku, w tym miejscu funkcjonował ratusz.

Nowa konstrukcja nie została postawiona dokładnie na miejscu starego budynku. Aby poszerzyć początkowy odcinek ulicy Opolskiej (wówczas Lublinitzerstraße), działkę pod nr. 14 zwężono o 4 metry, co umożliwiło stworzenie pasa o szerokości 4 metrów kosztem rynku. Dzięki tym zmianom nowy budynek został rozmieszczony w jednej linii z pozostałymi domami, które tworzą zachodnią pierzeję rynku.

Na parterze nowego obiektu zlokalizowany był bank, podczas gdy na wyższych piętrach mieściły się lokale mieszkalne, w tym mieszkanie Josepha Struziny, dyrektora Vorschuss-Verein. Przez kolejne dekady kamienica kontynuowała działalność finansową, chociaż instytucje w niej zlokalizowane zmieniały swoje nazwy. W latach 1956–1974 parter oraz pierwsze piętro zajmował oddział Narodowego Banku Polskiego, a drugie piętro oraz poddasze pełniły funkcje mieszkalne. Od 1974 roku do końca drugiego dziesięciolecia XXI wieku całość budynku była w posiadaniu oraz użytkowaniu PKO BP.

W latach 1995–1997 przeprowadzono remont budynku, który zleciło Biuro Usług Architektonicznych „Kwadrat” z Chorzowa. W trakcie tej modernizacji odrestaurowano elewację, przebudowano wnętrza oraz wymieniono oryginalną drewnianą stolarkę okienną na plastikową. Z kolei 25 maja 1999 roku kamienica została wpisana do rejestru zabytków.

Ostatni remont miał miejsce w latach 2019–2021, a jego efektem było zaadaptowanie kamienicy na potrzeby biurowe. Na parterze oraz pierwszym piętrze otwarto knajpy takie jak restauracja Skarbiec oraz pizzeria Tesoro. Projekt remontu zrealizowała Pracownia Projektowa Koziarski dla firm Carbonex i Karbon 2.

Architektura

Kamienica położona przy Rynku 14 to obiekt murowany z cegły, mający szczególny kształt zbliżony do litery „L”, z lekko zaokrąglonym narożnikiem od strony północno-wschodniej. Posiada trzy kondygnacje z użytkowym poddaszem oraz jest całkowicie podpiwniczona. Jej całkowita kubatura wynosi 4323 m³, a dostępna powierzchnia użytkowa to 826 m². Na dachu budynku znajdują się dwuspadowe połacie; północna i wschodnia z bardziej stromymi spadkami, natomiast od strony dziedzińca jest ona łagodna oraz pulpitowa. Całość pokryto dachem z karpiówki, a na kalenicy umieszczono kutą balustradę.

Kamienica pełni rolę reprezentacyjną, uchodząc za przykład stylu eklektycznego, z wyraźnymi wpływami neobaroku. Elewacje budynku cechuje asymetria oraz bogate zdobienia, w tym pseudoboniowanie, które jest bardziej wyraźne na parterze, co potęguje wrażenie cokołu. Gzyms kordonowy wyraźnie oddziela parter od wyższych kondygnacji. Na końcu elewacji znajduje się silnie profilowany gzyms koronujący, który przerywany jest na szerokości ryzalitu znajdującego się w elewacji frontowej.

Fasada (czyli elewacja wschodnia) jest trójosiowa, a w jej lewej części występuje płytki ryzalit, który kończy się szczytem o falistym wykroju, ozdobionym kartuszem z literami „VV” (w odniesieniu do Vorschuss-Verein), otoczonym liściastym festonem. Na parterze otwór okienny zamknięty jest odcinkowo, podczas gdy wyższe kondygnacje mają prostokątne okna, z wyjątkiem dwóch lewych, skrajnych osi na drugim piętrze, które posiadają również zamknięcia odcinkowe. Dodatkowo, okna pierwszego piętra zdobią frontony z wygiętych gzymsów, a okno w szczycie jest podzielone i ozdobione medalionami.

W przypadku bocznej elewacji (północnej), jest ona ośmioosiowa. W części centralnej wykonano czteroosiowy ryzalit, na którym znajduje się odrębny czterospadowy daszek, kończący się falistym szczytem z spływami. W dolnej części, na parterze, okna w dwóch lewych skrajnych osiach są zamknięte łukiem, pozostałe mają kształt półkolisty. Otwory okienne na wyższych poziomach mają prostokątny kształt, z wyjątkiem tych w ryzalicie na drugim piętrze, które zamknięte są odcinkowo. Dodatkowo, okna pierwszego piętra również zdobią naczółki, a na szczycie budynku znajdują się dwa prostokątne okna, ujęte pilastrami, które doświetlają poddasze.

W narożniku północno-wschodnim wyróżnia się trójkondygnacyjny wykusz w formie wieżyczki, zwieńczonej hełmem, który sięga ponad kalenicę pozostałej części dachu. Część dachu wieżyczki jest cebulasta i pokryta miedzianą blachą. Okna wykusza mają wąski, prostokątny kształt, przy czym te na pierwszym piętrze posiadają zdobienia w formie dwuramiennych frontonów.

Warto zauważyć, że tylne elewacje kamienicy są asymetryczne i pozbawione wszelkich dekoracji. Wnętrza kamienicy ukazują układ jednotraktowy na osi wschód-zachód z korytarzem i niepełnym traktem po stronie południowej. Główna klatka schodowa, zlokalizowana w zachodniej części, łączy wszystkie piętra. Schody są dwubiegowe, z metalowymi podstopniami wzbogaconymi o drewniane okładziny, a całość zwieńczona jest metalową balustradą. Dodatkowo, istnieje druga klatka schodowa, która łączy parter z pierwszym piętrem, wykonana w technologii żelbetowej, znajdująca się we wschodniej części budynku.

Przechodząc do budowy piwnic, są one kryte stropami Kleina oraz płaskimi stropami betonowymi, natomiast wyższe kondygnacje mają stropy żelbetowe o płaskim kształcie.

---

Oceń: Kamienica przy Rynku 14 w Tarnowskich Górach

---