Kamienica przy Rynku 16 w Tarnowskich Górach

Kamienice i domy

Kamienica zlokalizowana przy Rynku 16 w Tarnowskich Górach to niezwykle cenny zabytek, którego historia sięga XVI wieku. Budynek ten, będący nieodłącznym elementem tarnogórskiego dziedzictwa, był świadkiem wielu wydarzeń przez wieki.

Od 1791 roku, kamienica była w rękach Johann'a Sedlaczka, który przez wiele lat prowadził w niej dynamicznie rozwijającą się winiarnię. Co ciekawe, do 1805 roku była to pierwsza siedziba tego przedsiębiorstwa, które przetrwało do czasów współczesnych. Rok 1804 zapisał się w historii kamienicy także za sprawą wizyty Józefa Wybickiego, znanego jako twórca tekstu polskiego hymnu narodowego.

Warto zaznaczyć, że od połowy XIX wieku do początku XX wieku, budynek został przekazany rodzinie Böhmów, co stanowi również ważny fragment jego dziejów. W 1966 roku kamienica została uhonorowana wpisem do rejestru zabytków, co podkreśla jej znaczenie w kontekście ochrony dziedzictwa kulturowego.

Pierwotnie, budynek wyróżniał się podcieniami, których pozostałości są widoczne do dziś. Wewnątrz kamienicy zachowały się piękne sklepienia krzyżowe oraz kolebkowe, które można znaleźć w dawnej sieni oraz w klatce schodowej, co dodaje jej niepowtarzalnego charakteru.

Historia

Kamienica znajduje się w zachodniej części tarnogórskiego Rynku, na rogu z ulicą Przesmyk. Wraz z sąsiednimi budynkami, została wzniesiona w XVI wieku. Początkowo była jedną z kamienic podcieniowych, które obecnie obejmują także budynki przy ul. Gliwickiej 1, 3, 5 oraz przy Rynku 18 i 17 (ona jest północnym oraz południowym budynkiem). Warto również dodać, że kiedyś w skład tego zespołu wchodziła również kamienica znajdująca się pod numerem 15.

Nie znane są szczegóły dotyczące inwestora, architekta ani daty wzniesienia kamienicy. W Regestrach Anlagow Mieÿskich z lat 1673–1676 odnajdziemy informację o tym, że pomiędzy domem Schumannów (teraz kamienica pod numerem 15) a domem Olofssonów (współczesna północna kamienica pod numerem 17), znajdował się dom Marcina Niwki. Badacz tarnogórskich archiwów, Marek Wojcik, wskazuje, że można przypuszczać, że w tym czasie właścicielem kamienicy pod obecnym numerem 16 był właśnie Niwka.

Budynek pojawia się również w spisach, które dokumentują straty po pożarze w 1746 roku. Wartość tej kamienicy wówczas wynosiła 570 talarów, a jej właścicielem był doktor Jacob Karol Psczenski. Pierwszy zachowany kataster z 1765 roku także wspomina o budynku, który współcześnie nosi adres Rynek 16. W tym okresie kamienica była w posiadaniu poborcy podatkowego Gottfrieda Schultza i miała numer 20.”

Od 1791 roku nowym właścicielem został kupiec Johann Sedlaczek, który zainicjował funkcjonowanie winiarni. Już od 1805 roku jego działalność odbywała się w innym znajdującym się przy tarnogórskim Rynku budynku pod numerem 1. W katastrze z 1800 roku, znajdujący się przy Rynku 16 budynek był oznaczony jako numer 18, pozostając w rękach Sedlaczka aż do jego śmierci w 1845 roku. Wartość tej nieruchomości w latach 1800–1840 wynosiła 615-620 talarów.

Interesującym wydarzeniem jest informacja, że w lipcu 1804 roku w kamienicy nocował Józef Wybicki, autor słów Pieśni Legionów Polskich we Włoszech. Przybył on z synami do Tarnowskich Gór, aby podziwiać jedną z pierwszych maszyn parowych na kontynencie europejskim, zainstalowaną w 1788 roku do odwadniania kopalń.

Wnuki Johanna Sedlaczka połączyły swoje losy z rodziną Böhmów, mimo iż różnili się wyznaniem (katolicy – Sedlaczkowie, ewangelicy – Böhmowie). Maria Sedlaczek wyszła za mąż za Gustava Böhma, syna sukiennika właściciela sąsiedniego budynku pod numerem 17. Po uregulowaniu spraw spadkowych, prawdopodobnie w 1864 roku kamienica została przekazana Marii i Gustavowi Böhmom. Gdy w drugiej połowie XIX wieku nadano urzędowe nazwy ulicom, niewielką uliczkę między kamienicami 16 a 17 nazwano Böhmgasse na cześć tej rodziny, obecnie znana jako ul. Przesmyk.

Na początku XX wieku, w latach 1899–1908, kamienica była własnością Elisabeth Böhm, wdowy po Gustavie Böhmu. Następnie w latach 1909–1913 jej właścicielką została Adelheid Guttmann, żydowska kobieta zajmująca się handlem i produkcją wyrobów mącznych. W latach 1928–1938 dom znajdował się w rękach Józefa Milarskiego, kupca i współzałożyciela Stowarzyszenia Właścicieli Domów i Gruntów w Tarnowskich Górach.

W latach 50. XX wieku w budynku zlokalizowano m.in. Śląskie Zakłady Elektryczne, a 27 kwietnia 1966 roku kamienica została wpisana do rejestru zabytków. Przez wiele lat (do 2013 roku) na parterze mieścił się sklep rybny. Dziś w tym pięknym budynku działają między innymi jubiler, lodziarnia, kancelaria adwokacka oraz sklep z różnorodnymi produktami.

Architektura

Kamienica numer 16, usytuowana w tarnogórskim Rynku, to budynek piętrowy, który został wzniesiony na prostokątnym planie. Charakteryzuje się symetryczną, pięcioosiową elewacją oraz dachem czterospadowym z wystawkami, które dodają jej charakterystycznego wyglądu.

Pierwotnie wnętrze budynku zachowało symetryczny układ, z przelotową sienią usytuowaną w jego osi. W dawnej sieni oraz w prawej jej części nadal można dostrzec oryginalne sklepienia kolebkowe. W klatce schodowej znajduje się natomiast bogato zdobiona sztukateria, gdzie na szczególną uwagę zasługują sklepienia krzyżowe i kolebkowe, odzwierciedlające architektoniczny kunszt minionych epok.

Warto zauważyć, że kamienica miała pierwotnie również podcienia z arkadami, analogicznie jak sąsiednia kamienica pod numerem 15. Z tych podcieni wychodziło się na plac, gdzie znajdował się tzw. Dom Szymkowica, w którym w latach 1608–1908 mieścił się ratusz. Ślady owym podcieniom można dostrzec na planie miasta z lat 40. XIX wieku, jako przerywaną linię w części frontowej budynku, jednak na późniejszych mapach oraz rycinach i fotografiach zniknęły. Mimo upływu lat, niektóre ich elementy przetrwały w pomieszczeniach na parterze, co jest świadectwem bogatej historii tego miejsca.

Oceń: Kamienica przy Rynku 16 w Tarnowskich Górach

★★★★★
Średnia ocena:4.58 Liczba ocen:22