Dom Gwarka w Tarnowskich Górach

---

Historia

Dom Gwarka, zbudowany w 1598 roku, ma bogatą historię. Właścicielami budynku przez długi czas byli gwarkowie (łac. cultores montium), czyli osoby upoważnione do wydobywania kruszców oraz inni członkowie tarnogórskiego mieszczaństwa.

W wyniku pożarów, które nawiedziły miasto w 1701 oraz 1746 roku, budynek doznał poważnych uszkodzeń. Wartość katastralna przed 1746 rokiem wynosiła 370 talarów, a po 1765 roku obniżyła się do 355 talarów.

W tej historycznej posiadłości miało miejsce znaczące wydarzenie. To właśnie tu, w 1744 roku, odbyło się pierwsze luterańskie nabożeństwo po przywróceniu wolności religijnej, którego relację zamieścił Zasadius w swojej Muzyce Anielskiej, budynek należał wówczas do radcy von Gawlowskiego.

W 1754 roku, władze pruskie przekazały budynek ewangelikom, którzy utworzyli w nim swoją szkołę. Dom Gwarka był jej siedzibą przez sto lat, aż do 1854 roku. W 1784 roku naukę pobierało w dwóch klasach 100 uczniów, a w 1847 roku placówka ta rozrosła się do trzech klas z 140 dziećmi.

Nauczycieli w tym okresie było trzech, a roczny budżet szkoły wynosił około 300 talarów, pochodził on z miejskich podatków oraz danin kościelnych.

Po przeniesieniu szkoły w 1854 roku do nowej lokalizacji przy Henckelstraße 2 (dziś ul. Jana Bondkowskiego), budynek został sprzedany i włączony do zabudowy fabryki mydła prowadzonej przez Josepha Lukaschika, która działała do lat 40. XX wieku.

W 1891 roku przeprowadzono kolejne zmiany, w tym wykonanie drugiego wejścia do budynku, które obecnie już nie istnieje, oraz przekształcenie sąsiedniego okna. Prace te były kierowane przez Ernsta Hofmanna.

Po zakończeniu II wojny światowej, dom był w opłakanym stanie i przeznaczony do rozbiórki. Jednak dzięki staraniom Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które postanowiło uczynić z budynku swoją siedzibę, przeprowadzono jego remont. Uroczyste oddanie do użytku miało miejsce 17 maja 1965 roku.

Pieniądze na renowację pochodziły z popularnej śląskiej gry liczbowej Karolinka oraz z dotacji katowickiego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Dziś w budynku mieści się siedziba Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, przy czym na parterze znajdują się biura, a dwukondygnacyjne poddasze zajmował dom wycieczkowy „Gwarek”. W 2021 roku przeszedł on rewitalizację i został przekształcony w hostel „Młotek i Perlik”, nawiązujący do mydła, które niegdyś produkowane było przez zakład Józefa Łukasika, znanego również pod niemiecką marką „Schlägel-und-Eisen-Seife”.

Architektura

Dom Gwarka to charakterystyczny narożny budynek, który został wzniesiony na planie kwadratu. Jest to konstrukcja murowana, parterowa, z wyraźnymi elementami architektonicznymi, takimi jak półszczyt od strony ulicy Gliwickiej oraz wysokie dwukondygnacyjne poddasze, co świadczy o jego wyjątkowym stylu.

Wnętrza budynku są ciekawe, z trzema traktami oraz różnorodnymi rodzajami sklepienia. Można tam znaleźć sklepienia krzyżowe oraz żaglaste na gurtach, które są trójprzęsłowe. W aspekcie dachu, posiada on kształt naczółkowy, co dodaje mu elegancji. Elewacja jest bezstylowa, przy czym od strony ulicy Gliwickiej ma sześć osi, a od ulicy Zamkowej – siedem osi.

Na północnej fasadzie budynku, od strony ulicy Gliwickiej, została zachowana data 1598, co odnosi się do momentu jego budowy. W przeszłości na obiekcie były również widoczne daty przebudowy z lat 1717 i 1785, które obecnie są już zatynkowane.

W 1990 roku wmurowano tablicę upamiętniającą wizytę w Tarnowskich Górach Johanna Wolfganga von Goethego, co przyciąga uwagę turystów i miłośników historii.

---

Oceń: Dom Gwarka w Tarnowskich Górach

---