Kamienica przy ulicy Krakowskiej 12 w Tarnowskich Górach to zabytkowy budynek, który znajduje się u zbiegu ulic Krakowskiej oraz Tylnej, na terenie śródmieścia tego pięknego miasta. Jej budowa rozpoczęła się w XVIII wieku, a aktualny wygląd uzyskała w wyniku przebudowy przeprowadzonej w 1911 roku.
Warto dodać, że w 1994 roku kamienica ta została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego, co potwierdza jej historyczne i kulturowe znaczenie dla regionu.
Historia
Budowla w narożniku ulic Krakowskiej i Tylnej, znana niegdyś jako Krakauerstraße i Hinterstraße, ma swoje korzenie sięgające XVIII wieku. W 1765 roku jej wartość wynosiła 313 talarów, co pozostało niezmienione aż do połowy XIX wieku.
W 1865 roku posiadłość znalazła się w rękach kupca oraz członka stowarzyszenia Chewra Kadisza, Adolfa Schlesingera. Na jego zlecenie, lokalny mistrz murarski Mrowietz zrealizował budowę nowych budynków gospodarczych od strony ulicy Tylnej. Z kolei w 1894 roku, obiekty te przeszły w ręce Moritza Krebsa, również członka tarnogórskiej gminy żydowskiej. W latach 1894–1898 oraz 1900 i 1902–1906 zlecał on szereg drobnych przebudów, które wykonały takie osoby jak Johannes Kindler senior, Emanuel Dziuba oraz Johannes Kindler junior.
W tamtym czasie budynek był skromną, jednopiętrową kamienicą z dwuspadowym dachem oraz nieregularnym rozmieszczeniem okien. Posiadał on także nieco większe wymiary, sięgając około trzech metrów w kierunku wschodnim, niż ma to miejsce obecnie w przypadku kamienicy przy ulicy Krakowskiej 12.
W 1908 lub 1909 roku nowym właścicielem kamienicy został mistrz piekarski, Heinrich Siedner. Na jego zlecenie budowniczy Karl Korbsch przeprowadził niewielkie zmiany dotyczące okien, dachu oraz budynków gospodarczych, które przekształcono w piekarnię. Już pod koniec 1910 roku, murarz Walter Wichura, pracujący w Bytomiu i Tarnowskich Górach, przedstawił Siednerowi koncepcję całkowitej przebudowy kamienicy. Projekt zakładał wyburzenie wschodniej części budynku, co umożliwiłoby poszerzenie wylotu ulicy Tylnej. Prace te zrealizowano w 1911 roku, przy użyciu niektórych elementów ze starej konstrukcji, takich jak fragmenty murów parteru, piętra oraz całości piwnic.
W 1929 roku, nowym właścicielem kamienicy został Franciszek Rędzioch, który wprowadził kolejne niewielkie zmiany w budynku, korzystając z projektu architekta Jastrzębskiego. Kamienica została wpisana do rejestru zabytków 29 sierpnia 1994 roku, co podkreśla jej znaczenie oraz historyczną wartość.
Architektura
Kamienica zlokalizowana przy ulicy Krakowskiej 12 w Tarnowskich Górach to interesujący przykład architektury murowanej, wykonanej z cegły. Stanowi ona narożny budynek o nieregularnym pięcioboku, który wzbogacony jest o przylegającą od tyłu oficynę, mieszczącą się przy ulicy Tylnej.
Budynek dysponuje trzema kondygnacjami, a także użytkowym poddaszem i piwnicą. Wnętrza zaprojektowano w układzie dwutraktowym. Jego dach jest częściowo mansardowy, zdobiący kondygnację poddasza, z wysuniętym wykuszem w formie szczytu, co dodaje mu niepowtarzalnego charakteru.
To dzieło architektoniczne łączy w sobie różne style, przejawiając cechy zarówno eklektyzmu, jak i modernizmu, co określa się jako Heimatschutzarchitektur. Ciekawą cechą jest dziewięcioosiowa fasada skierowana w stronę ulicy Krakowskiej, która jest podkreślona wyraźnie odznaczającym się cokołem. Fasada ta składa się z osi podkreślonych lizenami w tynku, a skrajne osie zwieńczone są kartuszami herbowymi umieszczonymi w kapitelach.
Wyszukana forma wykusza, który obejmuje cztery centralne osie fasady, wysunięta jest nieco przed lico budynku i posiada balkon z metalową balustradą. Z kolei na drugiej i trzeciej kondygnacji wykuszu również znajdują się eleganckie balkony, nadające budynkowi lekkości. Pod oknami trzeciej kondygnacji umieszczono płyciny w formie kartuszy, co podkreśla estetykę architektury.
W centralnym punkcie trzeciej i czwartej osi umiejscowiono główne wejście do kamienicy, które charakteryzuje się eleganckim portalem ujętym w pilastry. Nad wejściem umieszczono belkowanie zwieńczone płaskorzeźbą przedstawiającą statek, co nawiązuje do historycznego kontekstu średniowiecznej Hanzy. Obecne drzwi wejściowe to współczesne, drewniane, dwuskrzydłowe rozwiązanie z nadświetlem.
W narożniku budynku znajduje się interesująca czterokondygnacyjna pseudowieżyczka, mająca sześcioboczny kształt i pokryta sześciospadowym dachem. Jej ostatnia kondygnacja jest subtelnie wydzielona gzymsem. Elewacja w kierunku ulicy Tylnej jest dwuosiowa, z osiami wyróżnionymi lizenami w tynku, z kolei tylna elewacja, skierowana na podwórze gospodarcze, wyróżnia się sześcioosiowym układem, pozbawionym ozdabiających detali. Znajdują się tam także niewielkie balkony na drugiej i trzeciej kondygnacji, a tylne drzwi stanowią drewniane, dwuskrzydłowe płycinowe, również z nadświetlem.
Wnętrza tego obiektu architektonicznego zachowały swój oryginalny układ. Główna klatka schodowa ma konstrukcję dwubiegową, w której użyto stali jako głównego materiału, z drewnianymi stopnicami oraz metalową balustradą. Do piwnicy prowadzą jednobiegowe schody o konstrukcji betonowej, a piwnica przykryta jest stropem ceglanym o odcinkowym kształcie, podczas gdy wyższe kondygnacje ozdobione są stropami z drewna.
Na tylnym obszarze posesji znajduje się jednotraktowa oficyna, która została wzniesiona na planie zbliżonym do prostokąta, tworząc spójną architektonicznie całość z głównym budynkiem.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kamienice i domy":
Kamienice podcieniowe w Tarnowskich Górach | Dom Gwarka w Tarnowskich Górach | Kamienica przy ul. Jana Bondkowskiego 1 w Tarnowskich Górach | Kamienica przy Rynku 15 w Tarnowskich Górach | Dom Cochlera w Tarnowskich Górach | Dom Florczaka w Tarnowskich Górach | Dom Padiery w Tarnowskich Górach | Dom Petrascha w Tarnowskich Górach | Dom Sedlaczka w Tarnowskich Górach | Kamienica przy Rynku 10-10a w Tarnowskich Górach | Kamienica przy Rynku 18 w Tarnowskich Górach | Kamienica przy Rynku 16 w Tarnowskich Górach | Kamienica przy Rynku 13 w Tarnowskich Górach | Kamienica przy Rynku 17 w Tarnowskich Górach (budynek północny) | Kamienica przy Rynku 17 w Tarnowskich Górach (budynek południowy) | Dom Wieprzowskiego w Tarnowskich Górach | Kamienica przy ulicy Krakowskiej 16 w Tarnowskich Górach | Kamienica przy Rynku 8-9 w Tarnowskich Górach | Kamienica przy Rynku 14 w Tarnowskich GórachOceń: Kamienica przy ulicy Krakowskiej 12 w Tarnowskich Górach