Park Redena w Tarnowskich Górach

---

Położenie

„Park znajduje się w sercu Tarnowskich Gór, w obszarze Śródmieście-Centrum. Jego forma przypomina trójkąt prostokątny, a od strony północnej oraz wschodniej otoczony jest ulicą Towarową. Z kolei od południowego zachodu jego granicą jest ul. Opolska. W najbliższej okolicy parku można zobaczyć m.in.: koszary 5 Pułku Chemicznego, osiedle Fazos, Powiatowy Urząd Pracy w Tarnowskich Górach, a także Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji (PWiK Sp. z o.o), które posiada zabytkową wieżę ciśnień z 1926 roku oraz szyb o nazwie „Kaehler”.

Historia

Przed założeniem

Teren, na którym obecnie znajduje się Park Redena, usytuowany przy dawnym gościńcu prowadzącym z Tarnowskich Gór do Strzybnicy (aktualnie ul. Opolska), po północnej stronie Góry Redena (osiągającej wysokość 319 lub 321 m n.p.m.), już w XVII wieku był miejscem intensywnej działalności górniczej. Mieściły się tu m.in. główne szyby starej sztolni „Boże wspomóż” (niem. Der Gotthelf Stollen), która była drążona w latach 1652–1695, potem jednak została porzucona, a jej przebieg zawalił się na początku XVIII wieku z powodu kurzawki.

W dniu 24 sierpnia 1785 roku, dzięki staraniom Friedricha Wilhelma von Redena, dyrektora Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu, podjęto decyzję o budowie nowej sztolni Gotthelf, a wprawne prace rozpoczęto w roku następnym. Roznos zaplanowano w dolinie rzeki Stoły w Strzybnicy, w miejscu dawnego roznosu, a główną część chodnika poprowadzono nowym szlakiem w kierunku południowo-wschodnim. W marcu 1801 roku, na terenie późniejszego parku, zainstalowano 32-calową maszynę ogniową w szybie „Friederike”, mającą na celu napędzanie pomp, które odwadniały podziemne wyrobiska, umożliwiając jednocześnie dalsze drążenie chodnika w kierunku północno-zachodnim. Już 16 czerwca 1803 roku nastąpiło połączenie tego chodnika z drążoną sztolnią od strony Strzybnicy.

Przed ukończeniem sztolni Gotthelf, w kierunku południowo-wschodnim z szybu „Friederike” rozpoczęto wiercić nowy chodnik, który w 1806 roku połączył się z tzw. Podkopem Redena, odpowiedzialnym za odwadnianie obszaru Królewskiej Kopalni Fryderyk (niem. Königliche Friedrichsgrube). Z powodu różnicy poziomów wynoszącej 6 m między korytarzami, na szybie zainstalowano nowoczesną, 60-calową maszynę parową systemu Boultona-Watta, pompującą wodę z głębokości około 48 m na poziom 42 m.

W latach 1810–1811, z szybu „Friederike” poprowadzono wodociąg w kierunku Rynku, z odgałęzieniami do fabryki cementu, ul. Strzeleckiej oraz ul. Górniczą, wykorzystując rury żeliwne o średnicy 2½ cala. Równocześnie wydrążono pobliski szyb „Kaehler” o głębokości 56 m. W 1812 roku na południowo-wschodnim krańcu obszaru zbudowano budynek cechowni, który był parterowy, w planie prostokąta, pokryty naczółkowym dachem, mieszczący również mieszkania dla pracujących górników (aktualny adres: ul. Opolska 57).

Około roku 1815, na zachód od 60-calowej maszyny (ul. Opolska 73), powstał budynek kuźni i magazynu, odznaczający się charakterystycznymi blendami. Po śmierci hrabiego von Redena w 1815 roku, w celu uczczenia tej ważnej postaci dla miasta i regionu, wzgórze zaczęto nazywać po niemiecku Redensberg, a istniejące budynki mieszkalne utworzyły osadę nazwaną Colonie Redensberg (wzgórze i kolonii w języku polskim: Góra Redena).

Po 1834

W roku 1834 zakończono budowę Głębokiej Sztolni „Fryderyk” (Tiefer-Friedrichstollen), nowej sztolni odwadniającej tarnogórskie wyrobiska, w związku z czym istniejące na Górze Redena urządzenia straciły na znaczeniu dla kopalni. W kwietniu 1835 roku, wodociągi wraz z szybem „Kaehler” przekazano miastu i funkcjonują one jako PWiK do dnia dzisiejszego. Pozostałe budynki, takie jak wieża prochowa, płuczki, magazyny rudy i kruszarki, zostały przekształcone w budynki mieszkalne i gospodarcze lub całkowicie wyburzone. Teren górniczy na Górze Redena został upamiętniony przez nieznanego autora na dnie porcelanowego talerza z ok. 1835 roku, wyprodukowanego przez berlińską Königliche Porzellan-Manufaktur lub Krister Porzellan-Manufaktur z Wałbrzycha.

Następnie teren pokopalniany na Górze Redena przeszedł w ręce miejskiego kupca Opitza (Opica), który przekształcił dawną cechownię w elegancką podmiejską willę i założył prywatny park. Teren wykazujący urozmaiconą rzeźbę, z licznymi hałdami i jarami, został obsadzony lipami drobnolistnymi oraz pojedynczymi kasztanowcami zwyczajnymi, świerkami pospolitymi i jesionami wyniosłymi. Z czasem rosły również robinie akacjowe, brzozy brodawkowate, głogi oraz dzikie bzy czarne, a także podrosty klonów zwyczajnych, dębów szypułkowych i jarzęba pospolitego.

Od roku 1843, w dawnej kuźni, obok parku, działała Fabryka Gwoździ i Śrutu (Schrot-Fabrik) należąca do Fabryki Wyrobów Metalowych (Metall-Waaren-Fabrik) E. F. Ohle’s Erben. W 1900 roku, posiadłość z Górą Redena nabył aptekarz Sylwester Jeziołkowski, a w 1926 roku, jego spadkobiercy sprzedali ją restauratorowi Wilhelmowi Paruzelowi, który otworzył ją dla mieszkańców jako miejsce wypoczynkowe, znane jako Sielanka Redena.

Miejsca te gościły różne festyny, organizowane m.in. przez Ligę Morską i Kolonialną oraz Polski Czerwony Krzyż, a także wielokrotnie koncertowały tu orkiestry. Na przykład istnieją wzmianki o miejskich obchodach święta Konstytucji 3 maja z 1935 roku, które miały miejsce w Parku Redena. Do roku 1945 park zdobił obelisk upamiętniający hrabiego Redena, a na jego terenie znajdował się również okazały zegar słoneczny, który niestety obecnie jest zniszczony.

Po II wojnie światowej park przez jakiś czas pozostał w rękach prywatnych, lecz w latach sześćdziesiątych XX wieku został wywłaszczony. W latach siedemdziesiątych teren parku uporządkowano i w związku z rozbudową nowego osiedla przy zakładach Fazos, dobudowano kawiarnię, przedszkole oraz jadłodajnię Tarnogórskich Zakładów Gastronomicznych. Niestety, w wyniku tych działań powierzchnia parku zmniejszyła się do 2,8 ha. Dawna willa przeszła wiele przebudów, ale przetrwała do dziś; w przeszłości mieściła się w niej również restauracja Skarbek.

W roku 1998 park stał się własnością spadkobierców prawowitych właścicieli. Niestety, przez długi czas miejsce to było zaniedbane i zaśmiecone, obecnie jest częściowo ogrodzone.

---

Oceń: Park Redena w Tarnowskich Górach

---