Park Ojców Kamilianów, znany również jako Park św. Kamila, to wyjątkowe miejsce, które ma bogatą historię. Założony przez zakon kamilianów w 1910 roku, jest on obecnie zlokalizowany w granicach Tarnowskich Gór. Jest to jeden z dwóch parków znajdujących się w dzielnicy Osada Jana, obok parku Pin.
Jego historia i znaczenie są wyjątkowym elementem kulturowym regionu, przyciągającym zarówno mieszkańców, jak i turystów. Park oferuje piękną przestrzeń do odpoczynku, w otoczeniu zieleni i urokliwych alejek.
Położenie
Park Ojców Kamilianów jest usytuowany w centralnej części Tarnowskich Gór, w obrębie Osady Jana, która jest najmniejszą dzielnicą miasta pod względem powierzchni. Od strony zachodniej i południowo-zachodniej granice parku wyznaczają ulice Bytomska oraz Słoneczników. Północna i północno-wschodnia granica parku styka się z najstarszą częścią Osady Jana, reprezentowaną przez ulicę Kopernika i jej pobliskie przecznice. Z kolei od południowego wschodu park sąsiaduje z parkingiem oraz terenami, które odkrywa nowy kościół, należący do parafii Matki Bożej Uzdrowienie Chorych w Tarnowskich Górach.
Historia
Historia Parku Ojców Kamilianów sięga XVI wieku, kiedy to na wzgórzu, kluczowym punkcie zbiegu dróg z Bytomia i Piekar (Rudnych i Śląskich), ustanowione zostało publiczne miejsce straceń. To niezbyt przyjemne wydarzenie miało miejsce dla przestrzeżenia mieszkańców przed zbrodniami, gdyż kat wykonywał karę śmierci ścinając winnych toporem. W 1545 roku powstała tu miejska szubienica, której obecność nadała wzgórzu nazwę Galgenberg, co w języku niemieckim tłumaczy się jako „wzgórze szubieniczne”. Natomiast prostsze określenie – Galenberg – zyskało popularność wśród lokalnej ludności.
Zgodnie z legendą, król Jan III Sobieski w 1683 roku, wracając z wojny, miał zlecić wykonanie wyroku na spiskowcach, ale tak naprawdę wykonywał egzekucję na czterech żołnierzach, którzy dopuścili się rabunków w okolicy. Współczesny ślad po tarnogórskiej szubienicy to drewniany krzyż, który znajduje się w widocznej lokalizacji i jest widoczny ze skrzyżowania ulic Bytomskiej i Słoneczników.
W XIX wieku na obszarze obecnego Parku istniał dolomit, co znacząco przekształciło jego krajobraz. Widoczne dziś pagórki oraz wąwozy są jedynie pozostałościami przeszłości i sączęsto zamknięte pod nowym kościołem, który powstał w późniejszych latach. W 1903 roku rozpoczęto budowę zakładu leczenia alkoholików, który miał być prowadzony przez ojców kamilianów z Westfalii. Już 1 sierpnia 1904 roku otwarto tymczasową siedzibę w Miechowicach koło Bytomia, choć wciąż poszukiwano odpowiedniego miejsca na większy zakład.
W latach 1906–1907, na ofiarowanych przez hrabiego Łazarza Henckla von Donnersmarcka terenach wiejskich w Bobrownikach, wzniesiono nowy neogotycki budynek, zwany Domem św. Jana (niem. St. Johanneshaus). W jego skład weszły kaplica, późniejszy kościół pw. św. Jana Chrzciciela oraz Zakład Leczenia Pijaków. W sumie zakon uzyskał około 16 ha różnorodnych gruntów, obejmujących tereny orne, sady, ogród oraz pastwiska.
W 1910 roku na części terenów przylegających do zakładu powstał park o powierzchni 6,6 ha. Starannie zaplanowane alejki, w tym główna aleja lipowa, były połączone z budynkami gospodarczymi. Zróżnicowany rodzaj drzew, takich jak buki, graby, sosny, świerki oraz kasztanowce, klony i brzozy, nadał miejscu zielony i relaksujący charakter.
Molestowane dolomitowe zatopione ścieżki były na nowo przekształcone, co doprowadziło do powstania Groty Lourdzkiej w latach 20. XX wieku, a dalej do kamiennej fontanny, poświęconej patronowi zakładu, św. Janowi Chrzcicielowi, który „rozdawał wodę żywą”.
W pobliżu krzyża należącego do dawnej szubienicy utworzono cmentarz dla zakonników. Park był ogrodzony i starannie pielęgnowany, służył głównie jako miejsce na odpoczynek dla osób leczących się.
Od 1942 roku przyklasztorna parafia intensyfikowała swoją działalność wśród społeczności Osady Jana. Na wejściu do jaru, prowadzącego do fontanny, zbudowano dom parafialny, który oddano do użytku w 1948 roku. Mimo upływu lat, miejsca te pozostały ważne dla lokalnych społeczności.
Po II wojnie światowej majątek kamilianów został znacjonalizowany, co doprowadziło do zakazu korzystania z parku, jednakże w 1982 roku kamilianie odzyskali połowę ziemi, pomimo niewielkiego zainteresowania ze strony władz miejskich. Niszczono wówczas nie tylko parki, ale także wiele pozostałych elementów mających znaczenie ogrodowe. W rezultacie, park z każdym rokiem zarastał i stawał się mniej dostępny.
W 1999 roku, po modernizacji Parku, odnowione zostały m.in. Grota Lourdes oraz fontanna, co przywróciło dawne miejsce do życia, które obecnie znajduje się w obrębie strefy buforowej chroniącej wpisaną na Listę UNESCO kopalnię rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach, od 2017 roku wpisaną na listę światowego dziedzictwa.
Flora
W obszarze parku dominują dęby zobowiązujące do identyfikacji wielu gatunków. Najważniejszymi drzewami są lipy drobnolistne, których występowanie stanowi 21% całego drzewostanu. Obok nich możemy spotkać robinię akacjową, która zajmuje 16% tego obszaru, oraz klon zwyczajny z 13% reprezentacji. Z kolei buki przewyższają pozostałe drzewa, osiągając średnią wysokość 25 m, a ich najwyższy przedstawiciel ma aż 32 m.
Ogólny stan zdrowotny drzewostanu w Parku Ojców Kamilianów jest oceniany pozytywnie. W skład flory zielnej wchodzą przeważnie rośliny z rodzin astrowatych, bobowatych oraz wiechlinowatych. W runie leśnym możemy natrafić m.in. na kopytnik pospolity, szczawik zajęczy czy fiołek leśny. Niestety, istnieje także problem z zanikaniem niektórych rzadkich gatunków roślin leśnych, takich jak górska kokoryczka okółkowa, oraz inwazją roślin obcych.
Na terenie parku widoczne są aż 13 gatunków roślin inwazyjnych, do których zalicza się klon jesionolistny (Acer negundo), konyza kanadyjska (Conyza canadensis), nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis) oraz przetacznik perski (Veronica persica).
Prace nad flory nad Tarnowskimi Górami prowadzone były przez znane postacie w botanice. Monografia Paula Wossidlo z 1900 roku, zatytułowana Flora von Tarnowitz und der angrenzenden Teile der Kreise Beuthen, Gleiwitz und Lublinitz, oraz publikacja Theodora Schubego z 1903 roku Die Verbreitung der Gefäßpflanzen in Schlesien preußischen und österreichischen Anteils dokumentują obecność rzadkich gatunków roślin w Galgenbergu, który wtedy był wzgórzem przypisanym do kamieniołomu otoczonego łąkami i polami.
Obaj botanicy zwrócili uwagę na 15 gatunków roślin, z których wiele obecnie podlega ochronie gatunkowej, m.in. podejźrzon księżycowy oraz goryczuszka orzęsiona. Utrata tych roślin miała miejsce po przekształceniu środowiska na leśno-parkowe w ramach zakupu parku i otoczenia drzewami.
Wybrane okazy roślin występujących na terenie parku:
Pozostałe obiekty w kategorii "Parki":
Park Piny | Park Kunszt | Park Miejski w Tarnowskich Górach | Park Hutnika w Tarnowskich Górach-Strzybnicy | Park w Reptach | Park Redena w Tarnowskich Górach | PaulsbornOceń: Park Ojców Kamilianów w Tarnowskich Górach