Dzwonnica Gwarków to nowoczesna rekonstrukcja drewnianej dzwonnicy kopalnianej, sięgającej swoją historią XIX wieku. Ta interesująca budowla znajduje się w Tarnowskich Górach.
Warto zaznaczyć, że dzwonnica jest wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego, co potwierdza jej znaczenie i wartość kulturową. Istnieją nawet teorie, że zabytek ten mógłby pochodzić z XVI wieku, co dodatkowo zwiększa jego atrakcyjność dla turystów oraz pasjonatów historii lokalnej.
Historia
Na początku XIX wieku w rejonie północnego zbocza hałdy popłuczkowej była usytuowana drewniana dzwonnica, należąca do Królewskiej Kopalni „Fryderyk” (niem. Königliche Friedrichsgrube) w Bobrownikach. Po jej zlikwidowaniu na początku XX wieku, wieża została przeniesiona na teren kopalni dolomitu „Blachówka” w Bobrownikach-Blachówce, gdzie znajdowała się aż do lutego 1955 roku, blisko nasypu kolei wąskotorowej.
Warto zaznaczyć, że oryginalny dzwon górniczy, który wisiał na wieży przy hałdzie, został skradziony, prawdopodobnie w czasie II wojny światowej. W konsekwencji, mieszkańcy Górnik, będący obecnie częścią Bytomia, zdecydowali się zawiesić w dzwonnicy nowoczesny, stalowy dzwon, który do tej pory znajdował się na budynku lokalnej szkoły. W 1954 roku, członkowie Stowarzyszenia Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej przeprowadzili szczegółową inwentaryzację tego obiektu. Z kolei w lutym roku 1955, dzięki ich wysiłkom, dzwonnicę przeniesiono do Tarnowskich Gór, na plac Gwarków.
Podczas tego przeniesienia dokonano naprawy oryginalnej drewnianej konstrukcji, wymieniając cztery rozpory z okrąglaków oraz gonty, a także uzupełniając część odeskowania. Całość została poddana konserwacji. Nowa lokalizacja dzwonnicy była usytuowana w miejscu, gdzie wcześniej stał dom zbornego gwarków, na świeżym, betonowym fundamencie, obmurowanym kamieniem dolomitowym. Dzwonnicę uroczyście odsłonięto 22 lipca 1955 roku, a 15 kwietnia 1966 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych w województwie katowickim. Już w 1964 roku oficjalnym opiekunem społecznym obiektu stał się Stanisław Wyciszczak, członek Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej.
W drugiej połowie lat 80. XX wieku, wobec znacznego zniszczenia oryginalnej drewnianej konstrukcji, zespół Pracowni Konserwacji Zabytków pod kierownictwem Bronisława Mzyka postanowił wykonać jej całkowitą replikę, ponieważ nie było już możliwości uratowania żadnego elementu drewnianego. Zmodernizowana wieża została ustawiona na miejscu oryginalnej, a jedynymi zachowanymi sztukami były: stalowy dzwon, pochodzący sprzed II wojny światowej, oraz jego metalowe zawieszenie.
W dniu 13 maja 2020 roku, skorodowany i uszkodzony dzwon, wraz z niedziałającym zawieszeniem, został zdjęty z repliki dzwonnicy i przekazany do Muzeum w Tarnowskich Górach. Z kolei 4 grudnia 2020 roku, podczas Barbórki, na dzwonnicy odsłonięto i uruchomiono nowy dzwon, odlany z brązu w zakładzie ludwisarskim Zbigniewa Felczyńskiego w Taciszowie. Jego serce i nowe jarzmo wyprodukowała ludwisarska firma Szydlak z Krotoszyna. Fundatorami tego nowego dzwonu zostali Robert Franz, Henryk Jokiel oraz Kristian Kidala z tarnogórskiej firmy „Biogeneza”. Inicjatywa związana z wymianą i odlaniem dzwonu w 2020 roku, a także zaproszenie fundatorów, wyszła ze Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które pieczę sprawuje nad tym zabytkiem. Nowy dzwon ozdobiono ornamentem z herbami Tarnowskich Gór i Stowarzyszenia oraz inskrypcją „MONTES TARNOVICENSES ANNO DOMINI 2020”.
Wykonanie
Dzwonnica jest staranie zbudowanym obiektem, który przyciąga uwagę swoją unikalną konstrukcją. Wykonano ją z drewna, a jej forma opiera się na solidnej konstrukcji słupowej. Dół dzwonnicy został starannie oszalowany deskami, co nadaje jej estetyczny wygląd oraz wpływa na trwałość. Na samej górze znajduje się namiotowy dach, który jest pokryty gontem, oferującym ochronę przed warunkami atmosferycznymi.
Obiekt ten stoi na podmurówce z kamienia wapiennego, co dodatkowo podkreśla jego wyjątkowość oraz stabilność.
Tablice pamiątkowe NSZZ „Solidarność” i „Dąb Wolności”
Na ścianach podmurówki Dzwonnicy Gwarków umieszczone zostały dwie wyjątkowe tablice pamiątkowe, będące hołdem dla wydarzeń związanych z Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym „Solidarność”, ufundowane przez lokalnych działaczy.
- Po lewej stronie schodów, w dniu 17 grudnia 1996 roku, z okazji 15. rocznicy zakończenia strajku „Solidarności” w „Fazosie”, wmurowano tablicę, która głosi: „W 15-tą rocznicę stanu wojennego w hołdzie pomordowanym, represjonowanym oraz tym, którzy się nie ugięli”. Na tablicy umieszczono także znaczący cytat z homilii ks. Jerzego Popiełuszki: „Nie da się budować domu ojczystego w kłamstwie, przemocy i nienawiści”.
- Po prawej stronie schodów, 21 sierpnia 2018 roku, w 38. rocznicę pierwszego strajku na Górnym Śląsku, który odbył się w tej samej fabryce, odsłonięto tablicę z napisem: „Tym którzy powstali 21 sierpnia 1980 roku. Tym którzy nie ugięli się 14–17 grudnia 1981 roku”.
Obok tej historycznej dzwonnicy, w dniu odsłonięcia drugiej tablicy, zasadzono również jeden z „Dębów Wolności”, który został pobłogosławiony przez samego papieża Franciszka. To symboliczne drzewo stanowi szczególną pamiątkę dla przyszłych pokoleń.
Pozostałe obiekty w kategorii "Inne obiekty":
Instytut Tarnogórski i Muzeum | Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Doły Piekarskie” | Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Park w Reptach i dolina rzeki Dramy” | Tarnogórskie Centrum Kultury | Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej | Głęboki Dół (jezioro) | Budynek Poczty w Tarnowskich GórachOceń: Dzwonnica Gwarków