Jan Miodek

---

Życiorys

Wczesne lata

Jan Miodek przyszedł na świat 7 czerwca 1946 roku w Tarnowskich Górach. Jest synem Franciszka Miodka (1915–2002) oraz Janiny z Kowalskich. Już w 1963 roku zdał maturę w II Liceum Ogólnokształcącym im. Stanisława Staszica w Tarnowskich Górach. Na swoim świadectwie maturalnym zdobył wyjątkową średnią 4,9. W zasadzie ze wszystkich przedmiotów osiągnął ocenę bardzo dobrą, z wyjątkiem matematyki, gdzie jego ocena to „4”.

W młodych latach marzył o karierze dziennikarza, co skłoniło go do rozpoczęcia studiów w 1963 roku na Uniwersytecie Wrocławskim. Po pomyślnej obronie pracy magisterskiej dotyczącej nazw miejscowych, takich jak Środa, Piątek, Wola, Osiek, otrzymał propozycję stażu asystenckiego w katedrze języka polskiego na tej samej uczelni.

Praca w mediach

Od 1968 roku Jan Miodek regularnie publikował artykuły w wrocławskim dzienniku „Słowo Polskie”, w którym prowadził rubrykę poświęconą językowi. Jego obecność w Telewizji Polskiej trwała od 1987 do 2007 roku, kiedy to prowadził program zatytułowany Ojczyzna polszczyzna. Był także autorem cotygodniowego felietonu w „Dzienniku Zachodnim” oraz comiesięcznych artykułów w „Śląsku”. Od 1995 roku w wrocławskim oddziale TVP prowadził na żywo cykliczny program pt. Profesor Miodek odpowiada, gdzie odpowiadał na pytania widzów.

Od 2009 roku Jan Miodek jest gospodarzem programu Słownik polsko@polski na antenie TVP Polonia. W latach 2009–2013 współpracował z Agatą Dzikowską, a następnie, od września 2013 do czerwca 2014, z Magdaleną Bober. Od września 2014 roku wspólnie z dr Justyną Janus-Konarską prowadzi program, w którym widzowie z Polski i zza granicy mogą zadawać pytania dotyczące języka polskiego, korzystając z komunikatora Skype lub wysyłając e-maile. Dodatkowo, od 2015 roku, współtworzy cykl programów Polska z Miodkiem; w ramach tych programów w krótkich odcinkach wyjaśnia pochodzenie nazw polskich miast, regionów i jezior. Premiera każdego odcinka ma miejsce na antenie TVP Polonia, a wszystkie dotychczasowe wydania (łącznie 122 na sierpień 2018) dostępne są w serwisie TVP VOD.

W kontekście językowym Jan Miodek wyznaje preskryptywne podejście do gramatyki i językowych norm.

Proces przeciwko Grzegorzowi Braunowi

W 2007 roku Jan Miodek złożył pozew o zniesławienie przeciwko publicyście Grzegorzowi Braunowi, który publicznie oskarżył go o współpracę z Służbą Bezpieczeństwa. Sąd drugiej instancji orzekł w jego sprawie, nakazując Braunowi przeprosiny oraz uiszczenie grzywny na cele dobroczynne. Sąd zaznaczył w uzasadnieniu, że oskarżenia publicysty stanowią „rażące niedbalstwo” oraz że naruszyły one „dobra osobiste, cześć i dobre imię” Jana Miodka. Wyrok ten został podtrzymany przez Sąd Najwyższy w 2009 roku.

29 maja 2010 roku Grzegorz Braun złożył skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, powołując się na artykuł 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, który dotyczy wolności wypowiedzi. Postępowanie przed trybunałem rozpoczęło się 14 marca 2013 roku, a zakończyło w listopadzie 2014 roku, wydanym orzeczeniem, które stwierdziło, iż polskie postępowania sądowe naruszyły wolność wypowiedzi, oraz zasądziło Polskę do wypłaty odszkodowania Grzegorzowi Braunowi.

Działalność naukowo-dydaktyczna

W 1983 roku Jan Miodek uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego oraz zyskał stanowisko docenta na Uniwersytecie Wrocławskim. Kluczowym elementem kolokwium były dwie jego książki: Rzecz o języku. Szkice o współczesnej polszczyźnie oraz Kultura języka w teorii i praktyce.

Od maja 1989 roku aż do sierpnia 2016 roku pełnił funkcję dyrektora Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1991 roku senat tej uczelni nadał mu tytuł profesora nadzwyczajnego, a cztery lata później, w 1995 roku, Jan Miodek otrzymał tytuł profesorski z rąk prezydenta Lecha Wałęsy. Ponadto, 20 października 2005 roku został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Pedagogicznego Uniwersytetu Wileńskiego, a 10 marca 2006 roku przyznano mu ten sam tytuł na Uniwersytecie Opolskim.

Życie prywatne

W 1968 roku Jan Miodek zawarł związek małżeński z Teresą Taczanowską, którą poznał podczas swoich studiów. W 1976 roku powitali na świecie swojego syna Marcina, który jest doktorem nauk humanistycznych oraz pracownikiem Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego.

W sferze prywatnej Jan Miodek jest oddanym kibicem Ruchu Chorzów, co podkreśla jego zaangażowanie w lokalną kulturę sportową.

Odznaczenia

Jan Miodek, znany językoznawca, został uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami i odznaczeniami za swoje osiągnięcia w dziedzinie kultury i języka polskiego. Oto niektóre z jego zasług:

• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2015),
• Medal „Zasłużony dla Polszczyzny”,
• Medal za zasługi w krzewieniu wiedzy obronnej (2012).

Nagrody

Jan Miodek to wybitna postać, uhonorowana licznymi nagrodami, które świadczą o jego znaczących osiągnięciach w dziedzinie językoznawstwa i kultury. Wśród jego wyróżnień znajduje się Nagroda im. Wojciecha Korfantego, Śląska Nagroda im. Juliusza Ligonia, którą otrzymał w 2006 roku, a także Nagroda im. Profesora Hugona Steinhausa, przyznawana przez Towarzystwo Przyjaciół Śląska w Warszawie.

Miodek zdobył również uznanie w Loży Liderów w Katowicach, a także od Ministra Edukacji Narodowej. Właśnie jego działalność na polu akademickim oraz społeczna obecność sprawiły, że został odznaczony przez rektora Uniwersytetu Wrocławskiego, a także otrzymał zaszczytną „Złotą Kulę” przyznawaną przez Wrocławską Izbę Gospodarczą.

W swoim rodzinnym mieście, Wrocławiu, zdobył tytuł najpopularniejszego mieszkańca nie tylko raz, ale dwa razy. Jego zasługi zostały również docenione w Tarnowskich Górach i Kaletach, gdzie Miodek jest honorowym obywatelem. Dodatkowo, jest wpisany jako singularis incola wsi Bielice. W 2016 roku otrzymał zaszczytny tytuł Honorowego Obywatela Dolnego Śląska Civi Honorario.

Odznaczenia te nie kończą się jednak na nagrodach instytucjonalnych. Miodek jest także wielokrotnym laureatem telewizyjnych „Wiktorów”, które odebrał w latach 1988, 1991 oraz 1998. W 1998 roku uhonorowano go także prestiżowym „Superwiktorem” za całokształt twórczości. Jego popularność nie przeszła niezauważona, gdyż w 2000 roku zajął czwarte miejsce w plebiscycie organizowanym przez tygodnik Polityka, w którym wybierano najwybitniejsze postacie telewizji XX wieku.

W 2019 roku Miodek otrzymał kolejne wyróżnienie, kiedy to MPK Wrocław poprosiło go o nagranie zapowiedzi przystanku „Uniwersytet Wrocławski”, co stanowi dowód na jego znaczenie w regionalnej społeczności.

Epizod aktorski

Profesor Jan Miodek pojawił się w głównej roli w popularnym serialu „Licencja na wychowanie”, który został wyemitowany przez TVP2 w dniu 22 kwietnia 2010 roku. W tym odcinku zagrał postać, którą można określić jako jego samego, co podkreśliło jego autentyczność oraz zaangażowanie w promocję języka polskiego.

Również w filmie „Wtorek” znajduje się fragment programu Ojczyzna polszczyzna, w którym brał udział profesor Miodek. To pokazuje, jak jego obecność w mediach wpływa na kulturę oraz edukację językową w Polsce.

Wybrane publikacje

Jan Miodek to wybitny językoznawca, który w swoim dorobku ma wiele cennych publikacji, które przyczyniają się do zrozumienia i rozwoju polszczyzny. Poniżej przedstawiamy jego najbardziej znaczące prace:

• Syntetyczne konstrukcje leksykalne w języku polskim, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976,
• Kultura języka w teorii i praktyce, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1983,
• Rzecz o języku. Szkice o współczesnej polszczyźnie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1983, ISBN 83-04-00915-3,
• Odpowiednie dać rzeczy słowo. Szkice o współczesnej polszczyźnie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993, ISBN 83-06-02278-5,
• Ojczyzna polszczyzna dla uczniów, Wydawnictwo Radia i Telewizji, Warszawa 1990, ISBN 83-212-0581-X,
• Przez lata ze słowem polskim, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, ISBN 83-04-03628-2,
• Śląska ojczyzna polszczyzna, Wojewódzka Biblioteka Publiczna, Katowice 1991, ISBN 83-900122-3-5,
• O języku do kamery, Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów 1992, ISBN 83-03-03527-4,
• Nie taki język straszny. O polszczyźnie do uczniów, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 1996, ISBN 83-85694-32-3,
• Miodek drąży skałę, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław 1993, ISBN 83-7091-006-8,
• Jaka jesteś, polszczyzno?, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław 1996, ISBN 83-7091-025-4,
• Rozmyślajcie nad mową!, Prószyński i S-ka, Warszawa 2002, ISBN 83-7337-195-8,
• ABC polszczyzny, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2004, ISBN 83-7384-160-1,
• Słownik ojczyzny polszczyzny, wyd. Europa, Wrocław 2002, ISBN 83-87977-92-6,
• Słowo jest w człowieku, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2007, ISBN 978-83-7384-696-8,
• Słownik polsko@polski z Miodkiem. Rozmowy profesora Jana Miodka o języku polskim z telewidzami z kraju i ze świata, Wydawnictwo Marina, Wrocław 2010, ISBN 978-83-61872-08-5,
• Słownik polsko@polski z Miodkiem drugi tom cyklu Rozmowy profesora Jana Miodka o języku polskim z telewidzami z kraju i ze świata, Wydawnictwo Marina, Wrocław 2013, ISBN 978-83-61872-76-4,
• Wszystko zależy od przyimka, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2014, ISBN 978-83-2681-308-5 (wspólnie z Jerzym Bralczykiem i Andrzejem Markowskim),
• Trzy po 33, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2016, ISBN 978-83-268-2415-9 (wspólnie z Jerzym Bralczykiem i Andrzejem Markowskim),
• Słownik polsko@polski z Miodkiem trzeci tom cyklu Rozmowy profesora Jana Miodka o języku polskim z telewidzami z kraju i ze świata, Wydawnictwo Marianna, Wrocław 2016, ISBN 978-83-6187-265-8,
• Polszczyzna. 200 felietonów o języku, Wydawnictwo Znak. Kraków 2022, ISBN 978-83-240-6568-4.

---

Oceń: Jan Miodek

---